පුද්ගලයා යනු රූප, වේදනා, සංඥා, සංඛාර, විඤ්ඤාණ යන ස්කන්ධ පහෙන් නිර්මාණය වූ කෙනෙකි. යම් පුද්ගලයකුට ලෙඩක් දුකක් වේදනාවක් වැළඳුණු විට වෙද්‍ය ප‍්‍රතිකාර කරනුයේ රූපයට හෙවත් ශරීරයට පමණි.
ඒ හේතුව නිසා බොහෝ රෝගීහු වෙද්‍ය ප‍්‍රතිකාරවලින් පමණක් සුවය ලබාගත නොහැකිව දුක් විඳිති.
අතීතයේ ගම්බද චාරිත‍්‍ර වාරිත‍්‍රවලට අනුව කෙනකුට අසනීපයක් වැළඳුණු හැටියේ ම සිදු කළේ ගොක් කොළයක් පොල් ගසක බැඳ එහි පලදාව දෙවියන්ට බාර දීම ය.
රෝගියා සුවපත් වූ විට ඒ ගසේ පොල්වලින් තෙල් හිඳ දේවාලයකට ගොස් පහන් දල්වා භාරහාර ඉටු කිරීමට පොරොන්දු වීම ය. දෙවියන් ලෙඩ සුව නොකළා හෝ වේවා ඒ කි‍්‍රයාවෙන් තමන් සුවපත් වන බවට රෝගියා තුළ ධනාත්මක සිතුවිලි ගොඩනැඟෙන්නට වෙයි.
එවිට බාහිරින් ශරීර ගත කරන ඖෂධවලින් ශරීරය සුවපත්වීමේ වේගය වැඩි වෙයි. මන්ත‍්‍ර ස්තෝත‍්‍ර කීමෙන් ද තෙරුවන් ගුණ කීමෙන් ද පිරිත් දේශනවලින් ද රෝගියා තුළ ඉක්මනින් සුවපත් වීමේ බලාපොරොත්තුව, අධිෂ්ඨානය, ධනාත්මකව මනසට බලපායි.
පිරිත් සූත‍්‍ර ආදියෙන් සත්‍යකි‍්‍රයා බලය ද ගොඩ නැඟෙයි. පුද්ගලයා පාපයෙන් වැළකී දැහැමි වන විට ද දෙවියන්ගේ හෝ වේවා, විශ්ව ශක්තියේ හෝ වේවා බලයෙන් ස්කන්ධ පහ ම පවිත‍්‍ර වී රෝගාබාධ සුවපත් වීමේ ප‍්‍රවණතාව වැඩිවෙයි.
පසුගියදා කුරුණෑගල ප‍්‍රදේශයේ අඹු සැමි යුවළක් තමන්ගේ වයස අවුරුදු 12, 10 පුතකු හා දියණියක සමඟ ගලිගමුවේ ඥානදීප හිමියන් හමුවට පැමිණියහ.
තම නිවසේ වානේ අල්මාරිය ඇතුළේ තිබූ රෙදි පිළි ගිනි ගෙන අළු බවට පත් වන බවත්, රෙදි වැලේ වේළෙන්නට දමා තිබෙන තෙතමනය සහිත රෙදි පවා ගිනි ගන්නා බවත්, බලා සිටියදී මුදුන් යටලීයෙන් පවා ගිනි දලු මතුවෙන බවත් පවසා සිටියහ.
මෙවැනි සිද්ධිවලදී බොහෝ දෙනා මේ කතා විශ්වාස කරන්නේ නැත. මේවා ගෙදර කෙනකු විසින් ම කරනු ලබන බව බොහෝ දෙනා ගේ විශ්වාසයයි.
පවුලේ ම හෝ නිවසේ ම සිටින අයකු විසින් එසේ කරනු ලබන්නටත් පුළුවන. එසේ ම නිවසේ සිටින කෙනකු ලවා අමනුෂ්‍යයෙකු විසින් කරවනු ලබන්නටත් පුළුවන. මෙවැනි දේ සනාථ කරන්නට ති‍්‍රපිටකයේ සඳහන් කරුණු ඉදිරිපත් කළ හැකි යැයි ද ඥානදීප හිමියෝ පවසති.
“සමහර අමනුෂ්‍යයන් තුළ ගිනි ගන්නා ස්වභාවය පවතිනවා. මේ රෙදි පිළි බඩු මුට්ටු ගිනි ගැනීමේ සිද්ධිවලදී ඇත්තටම අමනුෂ්‍යයා ගිනි තියනවා ම නොවේ. ඉතා ම බරපතළ අකුසල් මත පේර්ත ලෝකයේ ඉපැදුණු සමහර අමනුෂ්‍යයෝ ගින්නෙන් දැවෙමින් දුක් විඳිති.
අපේ පියවි ඇසට නොපෙනෙන තරම් සියුම් වූ ඒ ඕපපාතික ශරීරවලින් නිකුත් වන ගින්දර ද සියුම් බැවින් අපට පෙනෙන්නේ නැත. එහෙත් ඒ සමහර පේර්තයන්ට තමන්ගේ ශරීරය ගොරෝසු කැර ගැනීමේ හැකියාව ද ඇත.
එවැනි පේර්තයන් තමන්ගේ ශරීර ගොරෝසු කැර ගන්නට උත්සාහ කරන විට ඔවුන්ගේ ශරීරවලින් ගින්දර පිටවී ඔවුන් ඇසුරු කරන තැන්වල ඇති බඩු මුට්ටු ද ගින්නෙන් ඇවිළී යයි.
මෙවැනි පේර්තයන් කීප දෙනකු මහ රහතන් වහන්සේට හමුවූ සිද්ධි සංයුක්ත නිකායේ ලක්ඛණ සංයුක්තයේ සඳහන් වෙයි. භික්ඛු සූත‍්‍රයේ හා භික්ඛුණි සූත‍්‍රයේ සඳහන් දේශනාවලින් මෙවැනි ගිනි ගන්නා පේර්තයන් ගැන විස්තර කියැවෙයි.
දිනක් ලක්ඛණ මහ රහතන් වහන්සේ මුගලන් මහ රහතන් වහන්සේ සමඟ ගිජ්ජකූට පර්වතයේ සිට පහළට බැස යද්දී ගිනි ගෙන දැවෙමින් අහසේ පාවී යන භික්ෂුවක් දැක්කා.
ඒ භික්ෂුවගේ සිරුර, සිවුර, පාත්රය, අඳනය පවා ගිනි ගනිමින් ගිනි දලු පිටවෙනවා දැක්කා.
ශරීරයේ සම් මස් නහර පවා ගිනි ගනිමින් ඒ වේදනාවෙන් විලාප දෙමින් අහසේ එහා මෙහා පාවෙමින් කෑගසන අයුරු පෙනුණා. ඒ වගේ ම ගින්නෙන් දැවෙමින් දුක් වේදනා විඳිමින් අහසේ පාවී යන භික්ඛුණියකුත් දැක්කා.
ම් ගිනි ගනිමින් පාවී යන භික්ඛු, භික්ඛුණීන් දුටු මුගලන් මහ රහතන් වහන්සේට සිනහ පහළ වුණා. ලක්ඛණ මහ රහතන් වහන්සේ මුගලන් හිමියන්ගෙන් “ස්වාමීනි! සිනහ පහළ වූයේ ඇයි දැ’යි ඇහුවා. ඒ ගැන බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ ඉදිරියේ දී අහන්නැයි මුගලන් මහ රහතන් වහන්සේ පිළිතුරු දුන්නා.
ලක්ඛණ මහ රහතන් වහන්සේ ඒ පැනය නැවතත් බුදුරජාණන් වහන්සේ ඉදිරියේදී විමසා සිටියා.
“ලක්ඛණ! ඔය අමනුෂ්‍යයන් මීට කලින් මමත් දැක්කා. තවත් කෙනකු එය දකින තුරු මා ඒ ගැන ප‍්‍රකාශ නොකළේ එය සමහරු නොපිළිගන්නා නිසයි. බුද්ධ වචනය සැක කිරීමෙන් අකුසල් කැරගන්නා නිසයි. ඒ ගිනි ගනිමින් දැවෙන්නේ කාශ්‍යප බුද්ධ සාසනයේ පැවිදිව සිට දුස්සීලකම් කළ පාපී භික්ෂුවක්” යැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළා.
මෙවැනි ශරීර ගිනි ගන්නා අයුරු හා ඒ ගින්නෙන් දැවෙමින් දුක් විඳින අමනුෂ්‍යයන් පිළිබඳ බුදුරජාණන් වහන්සේත් මෙසේ දේශනා කැර තියෙනවා. ඒ වගේ ම ගිනි තියාගෙන සියදිවි හානි කැර ගන්නා අයත් ඒ වේදනාව ම උපාදාන කැරගෙන ගින්නෙන් දැවෙන අමනුෂ්‍ය ආත්මවල උපත ලබනවා.
අනුන්ගේ සිරුරුවලට ගිනි තබා මිනී මරන අයත්, සමහර සත්ත්වයන් පණ පිටින් පුළුස්සා මරණ අයත්, එවැනි ගින්නෙන් දැවෙන පේර්තයන් වී උපදිනවා. ගිනි තියාගෙන මැරෙන අය අමනුෂ්‍ය ලොව ඉපැදිලත් ඒ වේදනාව අවසන් නො වී දුක් විඳිනවා.
මෙවැනි අමනුස්සයන් ඒ ගින්නෙන් මැරෙන්නේ නෑ. සම් මස් නහර පිච්චීගෙන ගොස්, නැවත සකස් වෙමින් නැවතත් පිළිස්සෙනවා. ඒ කර්ම විපාකය පල දෙන්නේ එහෙමයි. ඔවුන්ගේ ශරීරය පිච්චුණත් ඕපපාතික උපතක් නිසා මැරි මැරී එහි ම උපදිනවා.
ඒ වගේ ම තවත් කෙනකු ගේ හිතට දුක් ගිනි දෙන උදවියත්, අනුන්ගේ දුක පිළිබඳ වටහා නොගෙන දුක් ගිනි දෙන නිලධාරීන් හා පාලකයන් පවා මෙවැනි අමනුෂ්‍ය ආත්මවල ඉපදී දැවෙමින් දුක් විඳිනවා.
එවැනි දුක් පීඩා විඳින අමනුෂ්‍යයන්ට පින් අනුමෝදන් වෙන්නත් අමාරුයි. ඔවුන් ගේ සිත් දැවෙන වේදනාවෙන් පීඩා විඳින නිසා පින් අනුමෝදන් වෙන්න, පින අනුමෝදන් වී සතුටු වෙන්න ඒ සිතට ඉඩක් නැහැ.
පින යනු පිනා යෑමයි. තමන් වෙනුවෙන් ඥාතීන් පින් දහම් කොට පින් අනුමෝදන් කරන විට සිත සතුටු වී පිනා යෑමෙන්, ඒ පිනේ ශක්තියෙන් පේර්තාත්ම භාවයෙන් මිදී උසස් වෙනවා. ඒ වගේ පින්කම් දැක සතුටුවෙන්න ගින්නෙන් දැවෙන පේර්තයාට බැහැ. ඒකයි ඒ පේර්තයන්ට පින් අනුමෝදන් වෙන්න බැහැය කියන්නේ.
ඒ නිසා එවැනි බරපතළ අකුසල් කළ ඥාතීන් මැරී දුක් විඳින පේර්තාත්ම ලබා නිවෙස්වලට පැමිණ තමන්ගේ දුක ඥාතීන්ට පෙන්වන්න ගොරෝසු ශරීර මවා ගන්නා විට ඒ අමනුස්සයා ගොරෝසු ශරීරයෙන් ගිනි දලු පිට වෙනවා. ඒ ගින්නෙන් රෙදි පිළි බඩු මුට්ටු ගිනි ගන්න පුළුවන්.
එවැනි අමනුෂ්‍යයන්ට පින් අනුමෝදන් වෙන්න බැහැ. එහෙත් දානමානාදී කුසල් සිදු කොට පින් අනුමෝදන් කිරීම ඥාතීන්ගේ යුතුකමක්.
ඒ වගේ ම ළිං කැපීම, ළිං කැපීමට ඉඩම් පරිත්‍යාග කිරීම, ළිං කැපීමට උදව් කිරීම, ළිං පිරිසිදු කිරීම මහත් කුසල කර්මයන්. ඒ වගේ ම කුසගින්නෙන් පෙළෙන අයට ආහාර පානයෙන් සංග‍්‍රහ කිරීම, කුසගින්නෙන් පෙළෙන, පැටවුන් දැමූ සතුන්ට ආහාර දීම, ගින්නෙන් පිළිස්සුණු රෝගීන්ට උදව් ප‍්‍රතිකාර කිරීම වැනි පිංකම් ඉතා වැදගත්.
කුරුණෑගල රෙදි පිළි ගිනි ගන්නා ගෙදර අයටත් තමන්ගේ ආරක්ෂාවට පින් දහම්වල යෙදී නිවසේ උදේ හවස තෙරුවන් වැඳ රතන සූත‍්‍රයෙන් පිරිසිදු පැන්වලට ජීවම් කොට නිවස පුරා ඉසීමටත් ඥානාදීප හිමියෝ උපදෙස් දුන්හ.
මතුගම මහින්ද විජේතිලක
Friday, November 28, 2008
එක ගෙදරක අනිසි පැවැත්ම මුළු ගමටම වධයක් වූ හැටි
මිනිසකු වී උපදින පුද්ගලයා මිනිස් බවේ වටිනාකම වටහා ගත යුතුය. මිනිසත් බව ප‍්‍රයෝජනයට ගෙන ස්වකීය ආධ්‍යාත්මය ගොඩ නඟා ගන්නා පුද්ගලයා සතුටින් සැනසුමෙන් හා සැහැල්ලුවෙන් ජීවත් වී එසේ ම මිය පරලොව යන්නේ සුගතියෙහි උපදී.
මිනිසත් බවේ වටිනාකම නොදැන පංචේන්ද්‍රියයන් පිනවීමට ම යන්න, සිතට වහල් වී ලෝභ, මෝහ, දෙකත් ඒ නිසා ම ද්වේෂයත් බලවත් කැර ගන්නේ මෙලොව ද දුක් විඳ පරලොව ද දුගතිගාමී වෙයි. මේ එවැනි කතාවකි.
මේ හම්බන්තොට ට නුදුරු ගම්මානයකින් ඇසෙන කතාවකි. පියදාස මාමාත් ගුණවතී නැන්දාත් ගමේ කාගේත් ආදරයට කරුණාවට ලක් වූ යුවළකි.
පසළොස්වක පොහෝ දිනට පාන්දරින් ම පන්සලේ හාමුදුරුවනට කොළකැඳ ද සකස් කැර ගෙන යන්නේ සිල් සමාදන් වීමට ය. අනිකුත් දිනවල ද උදේ සවස පන්සිල්හි පිහිටා ආගමික වතාවත්වල යෙදී තමන් ගේ රබර් හා කුඹුරු ගොවිතැනින් ජීවත් වූහ. අසල්වැසි නෑ හිතවතුන්ගේ දුක සැපේදීත් හිතවත්වම සහභාගි වූහ.
ඔවුන්ට දරු තිදෙනෙකි. වැඩිමහල් දෙදෙනා පුත්තු ය. බාලයා දියණියකි. පියදාස මාමා සහ නැන්දා මේ දරු තිදෙනා පෝෂණය කළේත්, ඉගැන්වූයේත් දැහැමිව සාධාරණව උපයා ගත් දෙයිනි.
වැඩිමහල් පුතුන් දෙදෙනා ගමේ පාසලෙන් ඉගෙනුම ලබා සාමාන්‍ය පෙළ සමත්ව රජයේ සාමාන්‍ය රැකියා දෙකක් ලබා ගත්හ. බාල දියණිය මනෝරි ද ගමේ පාසලෙන් සාමාන්‍ය පෙළ සමත් වී උසස් අධ්‍යාපනය සඳහා නගරයේ පාසලකට ඇතුළත් වූවාය. මනෝරි සුරූපීය. එසේ ම පවුලේ අයගේත් ගමේ කාගේත් ආදර කරුණාවට ලක්ව සිටියාය.
මනෝරි නගරයේ අධ්‍යාපනය සඳහා යෑම් ඊම් කරන විට කඩවසම් තරුණයකු සමඟ පේ‍්‍රම සම්බන්ධයක පැටළුණාය. ඔහු නිහාල් ය. නිහාල් අන්‍යාගමික ධනවත් පවුලක තරුණයෙකි. ඔහුගේ අතේ නිතර මුදල් ගැවසුණු අතර මනෝරි ද ඔහු සමඟ විනෝදවීමට පුරුදු වූවාය. මේ ඇයි හොඳයිය මව් පිය දෙදෙනාටත් සහෝදරයන්ටත් ආරංචි වීමෙන් ඇයට අවවාද කළත් එයින් පලක් වූයේ නැත.
නිහාල්ගේ ධනවත් බවට හා විනෝදකාමී චර්යාවන්ට මනෝරිගේ සිත වහල් විය. මේ සම්බන්ධය දැනගත් නිහාල්ගේ පවුලේ අය ද ඔවුන් ගේ ආගමික හා ආර්ථික නොගැලපීම නිසා විරෝධය පළ කළහ. හිතුවක්කාර තරුණ සිත් මේ සම්බාධකවලට නම්‍යශීලී වූයේ නැත.
අවවාද නොරිස්සූහ. මනෝරි විභාගයෙන් ද අසමත් වූවාය. මව්පියන්ගේ හා සහෝදරයන්ගේ විරෝධතාවලට ප‍්‍රතිකි‍්‍රයා ලෙස ඇය කළේ නිහාල් සමඟ විවාහ වී කුලී ගෙයක පදිංචියට යෑම ය.
මෙය සහෝදරයන් දෙදෙනාට කෙසේ වෙතත් පියදාස මාමාටත් ගුණවතී නැන්දාටත් බලවත් වේදනාවකට හේතු විය. වර්තමාන සමාජයේ මෙවැනි සිද්ධීන් විරල නොවූව ද මේ හුරුබුහුටි කෙල්ල, හුරතලයට හැදුණු දියණිය පවුලෙන් ඈත්වීම ඇත්තෙන් ම වේදනාවක් විය.
මාස කීපයක් ගත වන විට මනෝරි ගැබනියකව තනිවම ගෙදර වැඩවල යෙදෙන අයුරු ආරංචි වී ගුණවතී නැන්දා දුවත් බෑණාත් ගෙදරට ගෙන්වා ගත්තාය.
නිහාල් මත්පැනට ගිජු වූවෙක් බැවින් ටික දිනකින් ගමේ කීප දෙනෙකු ද මිතුරු කරගෙන බීමට එක්විය. ඔවුන් ගේ බේබදු සාජ්ජ හඬ ගමේ දැහැමි පරිසරයට කැළලක් විය.
නිහාල් ගේ බේබදු සමාගමයට කට ගැස්ම හැදීම මනෝරි අතින් සිදුවිය. පංච ශීලයේ පිහිටා තම නිවසේ පියදාස මාමාත් ගුණවතී නැන්දාත් ගොඩනඟා ගෙන තිබු දැහැමි නිසංසල සංස්කෘතිය හා පරිසරය උඩු යටිකුරු වී ගියේය.
මේ දෙමහල්ලන්ට පෝය දාට සිල් සමාදන්වීමට පන්සල් යෑමට නොහැකි තරමට ම ලැජ්ජාව ඉහවහා ගියේය. මනෝරි සිය සැමියා ගේ පදයට ම නටන්නට වූයෙන් ඇයට ලැජ්ජාව හා බිය අමතක කරන්නට සිදු වී තිබුණි.
මේ තත්ත්වය තවත් ඉහළ යමින් නිහාල් මේ ගෙදර වත්තේ කුකුළු ගොවිපොළක් පටන් ගත්තේය. ඒ මදිවාට ඌරු කොටුවක් ද පටන් ගත්තේය. මාස දෙකක් පමණ ගතවන විට නිහාල් අතින් ම දිනකට කුකුළන් පනහක හැටක බෙලි කපා වෙළෙඳ පොළට ගෙන ගියේය.
දින කීපයකට වරක් ඌරකු මරා මස් කොට අලෙවි කළේය. මස් ගෙන යෑමට නිවසට පැමිණෙන මිනිසුන්ට මුහුණ දිය නොහැකිව මව්පිය දෙදෙනාට නිවසේ මුළු ගැන්වී සිටීමට සිදු විය. මේ අතර පවුලේ පුතුන් දෙදෙනා සතියේ නිවාඩු දිනවලදීවත් ගෙදර නොසිටින තත්ත්වයක් උදාවිය. ඒ පිළිබඳ ගුණවතී නැන්දා පුතුන්ගෙන් විමසූ විට
“අම්මයි තාත්තයි කිසි දේකට බය වෙන්න එපා. තව ටිකක් ඉවසන්න” යැයි කීවා මිස වෙනත් දෙයක් කීවේ නැත.
කුකුළු කොටුවෙන් හා ඌරු කොටුවෙන් නැඟෙන දුර්ගන්ධය නිසා ඇති වූ බහින්බස් වීම්වලින් අසල්වැසි නෑයෝ ද අමනාපයට පත් වූහ. කුකුළන් කෑ ගසද්දී බෙලි කපන හඬ බෙලි කපන විට කෙඳිරි ගාන හඬ, ඌරන් මරද්දී කෑ ගසන හඬ ඉවසන්නට නොහැකිවූ මව් පියෝ රෝගාතුර වූහ. දුර්වල වූහ. උණු නිසා කන්නටත් බැරි කිරි නිසා ඉවත දමන්නටත් බැරිව දියණිය නිසා සියල්ල විඳ දරා ගන්නට ඔවුන්ට සිදුවිය.
දැන් දැන් එන පොට හොඳ නැති බව වටහා ගත් පියදාස මාමා ගුණවතී නැන්දා සමඟ නුවණක්කාර තීරණයකට එළැඹියේය. තමන් සතුව තිබු රබර් අක්කර හතරක වටිනා ඉඩම රහසේ ම පුතුන් දෙදෙනා නමට ඔප්පු ලිව්වේය. අක්කර බාගයක කුඹුර ගමේ පන්සලට ලිව්වේය. ගෙය සහිත අක්කරයක ඉඩම කිසිවකුට නොලියා ඉතුරු කළේය. මේ ඔප්පු ලිවීම කිසිවකුට නොදන්වා ඔප්පු දෙක රහසේ තබා ගත්තේ ය.
මේ අතර නිහාල්ගේ කුකුළු කොටුවට වසංගත රෝගයක් වැළඳී කුකුළෝ මිය ගියහ. මේ බව සමාජයට රහසක් කොට තබා ගෙන මැරෙන මැරෙන රෝගී කුකුළන් වහා සුද්ධ කොට වෙළෙඳ පොළට යැවීමට තරම් මනෝරි හා නිහාල් දක්ෂ වූහ. නිහාල් ගේ උපදෙස් පරිදි මනෝරි දිනක් මව්පිය දෙදෙනාට යෝජනාවක් ගෙනාවාය.
“අම්මේ! අපිට ආයෙත් අලුතින් කුකුළු ෆාම් එක පටන් ගන්න වෙලා. රබර් ඉඩම විකුණලා අපට සල්ලි ඕනෑ” යි මනෝරි කීවාය.
“අනේ දුවේ අපි ජීවත්වෙන්නේ ඔය ඉඩමෙන් නේද? උඹලට ඉගැන්නුවෙත් ඔය ඉඩමෙන්. පරම්පරාවෙන් ආපු ඉඩම අපි කොහොමද විකුණන්නේ. එතකොට අය්යලා දෙන්නා අපේ මිනීවලටත් සාප කරාවි” යි ගුණවතී නැන්දා කීවාය.
“ඕවා කියලා හරියන්නේ නෑ. අපට ඉඩම විකුණලා ඉක්මනින් සල්ලි ඕනෑ” යි කියූ මනෝරි ගස්සා ගෙන කාමරයෙන් පිටවී ගියාය.
මේ දෙබසට රහසේ සවන් දී සිටි නිහාල් වෙරි මතින් කෑගසන්නට වීය.
“මට සල්ලි නොදුන්නොත් මනෝරි උඹ බලාපං මං කරන දේ. නාකි ජෝඩුව බෙල්ල කපලා මරනවා. නැත්නම් ගහලා පන්නනවා” යි කියමින් කාමරයට පැන පියදාස මාමාගේ බෙල්ල මිරිකා තර්ජනය කළේය.
මේ වටිනා රබර් ඉඩම විකුණන කතාව ගමේ පැතිරීම නිසා ගැනුම්කරුවෝ ද මිල ඉහළ නංවමින් ඉදිරිපත් වෙන්නට වූහ. කෙසේ හෝ ගෙදර තත්ත්වය ආරංචි වූ පුතුන් දෙදෙනා පසු දින ම මව්පියන් බලන්නට නිවසට පැමිණියෝය. ඒ වන විටත් ගෙදර බේබදු සාජ්ජයකි. කාමරයට වී අසරණව සිටි මව්පිය දෙදෙනාට පුතුන් දෙදෙනා දැකීම මහත් සැනසිල්ලක් විය.
“කව්ද? බොලව් මෙතන කෑගහන්නේ”යි පොල්ලක් අතට ගත් බාල පුතා ශබ්ද නඟා අසනවාත් සමඟ ම සාජ්ජකාරයෝ උන් හිටි තැන් අමතකව දුවන්නට වූහ. නිහාල් ද බිරිය සමඟ කාමරයට රිංගා ගත්තේ ය.
පුතුන් දෙදෙනා කාමරයට කැඳවූ පියා රහසක් කියමින් ඔප්පු දෙක ලොකු පුතා අතට දුන්නේය.
“මේ මොකක්ද තාත්තේ?”
“මම රබර් ඉඩම පුතාල නමට ලිව්වා. කුඹුර පන්සලට ලිව්වා” යි පියා රහසේ පැවසුවේය.
“තාත්තත් අපි වගේ ම වැඩක් කරලා” යි බාල පුතා කුතුහලය වඩන කතාවක් කීවේය.
“ඒ මොකක්ද පුතේ?” ගුණවතී නැන්දා ඇසුවාය.
“අම්මේ! මේ ටික සිද්ධ වෙන බව අපි දෙන්නට කලින් ම තේරුණා. අපි අනුරාධපුරෙන් ඉඩම් කට්ටි දෙකක් අරගෙන ගෙවල් දෙකක් හැදුවා. ලබන පළවෙනිදා අපි රස්සාවලිනුත් අනුරාධපුරේට මාරුවීම් හදාගත්තා” යි ලොකු පුතා කීවේය.
“අපි දැන් යනවා” පොඩි පුතා කීවේය.
“අනේ! බුදු පුතේ අපට දැන් මේ අපායෙ ඉන්න බෑ” යි ගුණවතී නැන්දා හඬන්නට වූවාය.
“අම්මා බය වෙන්න එපා. අපි හෙට උදෙන් ම එනවා” යි කියූ පුතුන් දෙදෙනා පිටත්ව ගියහ.
පසු දින උදේ ගමේ වැඩිම ඉල්ලුම්කරුට පුතුන් දෙදෙනා රබර් ඉඩම විශාල මුදලකට විකුණුවේය. ඉඩම ගත්තේ ද ඔවුන්ගේ ම මාමා කෙනෙකි. නගරයේ දී ඉඩමට ඔප්පු ලියා ලබා ගත් මුදල මව්පිය දෙදෙනා වෙනුවෙන් බැංකු ගිණුමක තැන්පත් කොට ඔවුන්ට පිනට දහමට වැය කිරීමට අවස්ථාව සලසා දීමට පුතුන් දෙදෙනා තීරණය කළහ.
රබර් ඉඩම මිලට ගත් මාමාගේ ම ලොරියක් ලබා ගත් මේ පුතුන් දෙදෙනා නිවසට ගොස් මව්පිය දෙදෙනා ද අවශ්‍ය බඩු මුට්ටු ද පටවා ගෙන අනුරාධපුරය බලා ගියහ.
මනෝරි හා නිහාල් දෙදෙනාගේ බලාපොරොත්තු ඉටු නොවීමත් මව්පියන් තමන් හැර යෑමත් ඔවුන්ට ද මානසිකව බලපාන්නට හේතුවක් ද විය. තමන්ට අලෙවිය සඳහා දැනට ඇති එකම දෙය ඌරු කොටුවේ සිටින ඌරන් හතර දෙනා පමණි.
එදා පුරපසළොස්වක් පෝය දවසකි. එය නිහාල්ට එතරම් දෙයක් ද නොවේ. පිහියත් රැගෙන ඌරු කොටුවට ගිය නිහාල් එහිදීම ඌරන්ගේ බෙලි කපන්නට වීය. බීමතින් සිටි ඔහු සිහි විකලයෙන් ඌරන් තුන් දෙනෙකුගේ බෙලි කපා උන්ගෙන් වැගිරෙන ලේ මත සිටිමින් සිව්වැනි ඌරා අල්ලාගන්නට තැත් කරද්දී ලිස්සා ගොස් වැටුණේ ය.
වැටුණා වැටුණාමය. ඔහුගේ දකුණු අංශය අප‍්‍රාණික විය. කතාව ගොළු වීය. කෑගසන්නේ ඌරකු ගොරවන්නා සේය. මනෝරි අන්තිමට ම අසරණ වූවාය. ඇයට නිහාල්ගේ මිතුරනට සිරුර විකුණනවා හැරෙන්නට වෙනත් ආදායමක් නොවීය. අසල්වැසි සියලු දෙනා තද අමනාපයෙනි. දෙසතියකට පසු නිහාල් ඌරකු සේ ම ගොරවමින් මිය ගියේය.
නිවස වටා ඇති නිවෙස්වල අයට කිසිම දිනක මසක්, මාළුවක්, කරවලයක්, බිත්තරයක් උයා පිහාගෙන බැදගෙන ආහාරයට ගැනීමට නොහැකි තත්ත්වයක් උදාවිය. එසේ ආහාරයට ගත්තත් එහි කිසිම රසයක් නැත.
ලුණු මිරිස් රස පවා අතුරුදන්ව ඇත. එසේ ම එම මස් මාළු කරවල ආහාර තිබෙන තුරු රාති‍්‍රයට ඒ නිවෙස්වල පිටත සිට ගොරවන හඬ කෙඳිරිගාන හඬ ඇසෙයි. මනෝරිගේ නිවසේ ද නිතරම එම ශබ්ද ඇසෙන අතර ඌරු කොටුව දෙසින් ඌරන් දඟලන හඬ ගොරවන හඬ ඇසෙයි. දැන් එම ඌරු කොටුවේ ඌරන් ද නැත.
ඒ නිවෙස්වල අයට තම නිවෙස් ඉතා පිරිසුදුව තබා ගෙන දීර්ඝ කාලීනව උදේ සවස පිරිත් සජ්ඣායනය කළ යුතු බවත් දින දහ හතරකින් නැවත තත්ත්වය වාර්තා කරන ලෙසත් ගලිගමුවේ ඥානදීප හිමියෝ නියම කළහ.
මතුගම මහින්ද විජේතිලක
මිනිසත් බවේ වටිනාකම නොදැන පංචේන්ද්‍රියයන් පිනවීමට ම යන්න, සිතට වහල් වී ලෝභ, මෝහ, දෙකත් ඒ නිසා ම ද්වේෂයත් බලවත් කැර ගන්නේ මෙලොව ද දුක් විඳ පරලොව ද දුගතිගාමී වෙයි. මේ එවැනි කතාවකි.
මේ හම්බන්තොට ට නුදුරු ගම්මානයකින් ඇසෙන කතාවකි. පියදාස මාමාත් ගුණවතී නැන්දාත් ගමේ කාගේත් ආදරයට කරුණාවට ලක් වූ යුවළකි.
පසළොස්වක පොහෝ දිනට පාන්දරින් ම පන්සලේ හාමුදුරුවනට කොළකැඳ ද සකස් කැර ගෙන යන්නේ සිල් සමාදන් වීමට ය. අනිකුත් දිනවල ද උදේ සවස පන්සිල්හි පිහිටා ආගමික වතාවත්වල යෙදී තමන් ගේ රබර් හා කුඹුරු ගොවිතැනින් ජීවත් වූහ. අසල්වැසි නෑ හිතවතුන්ගේ දුක සැපේදීත් හිතවත්වම සහභාගි වූහ.
ඔවුන්ට දරු තිදෙනෙකි. වැඩිමහල් දෙදෙනා පුත්තු ය. බාලයා දියණියකි. පියදාස මාමා සහ නැන්දා මේ දරු තිදෙනා පෝෂණය කළේත්, ඉගැන්වූයේත් දැහැමිව සාධාරණව උපයා ගත් දෙයිනි.
වැඩිමහල් පුතුන් දෙදෙනා ගමේ පාසලෙන් ඉගෙනුම ලබා සාමාන්‍ය පෙළ සමත්ව රජයේ සාමාන්‍ය රැකියා දෙකක් ලබා ගත්හ. බාල දියණිය මනෝරි ද ගමේ පාසලෙන් සාමාන්‍ය පෙළ සමත් වී උසස් අධ්‍යාපනය සඳහා නගරයේ පාසලකට ඇතුළත් වූවාය. මනෝරි සුරූපීය. එසේ ම පවුලේ අයගේත් ගමේ කාගේත් ආදර කරුණාවට ලක්ව සිටියාය.
මනෝරි නගරයේ අධ්‍යාපනය සඳහා යෑම් ඊම් කරන විට කඩවසම් තරුණයකු සමඟ පේ‍්‍රම සම්බන්ධයක පැටළුණාය. ඔහු නිහාල් ය. නිහාල් අන්‍යාගමික ධනවත් පවුලක තරුණයෙකි. ඔහුගේ අතේ නිතර මුදල් ගැවසුණු අතර මනෝරි ද ඔහු සමඟ විනෝදවීමට පුරුදු වූවාය. මේ ඇයි හොඳයිය මව් පිය දෙදෙනාටත් සහෝදරයන්ටත් ආරංචි වීමෙන් ඇයට අවවාද කළත් එයින් පලක් වූයේ නැත.
නිහාල්ගේ ධනවත් බවට හා විනෝදකාමී චර්යාවන්ට මනෝරිගේ සිත වහල් විය. මේ සම්බන්ධය දැනගත් නිහාල්ගේ පවුලේ අය ද ඔවුන් ගේ ආගමික හා ආර්ථික නොගැලපීම නිසා විරෝධය පළ කළහ. හිතුවක්කාර තරුණ සිත් මේ සම්බාධකවලට නම්‍යශීලී වූයේ නැත.
අවවාද නොරිස්සූහ. මනෝරි විභාගයෙන් ද අසමත් වූවාය. මව්පියන්ගේ හා සහෝදරයන්ගේ විරෝධතාවලට ප‍්‍රතිකි‍්‍රයා ලෙස ඇය කළේ නිහාල් සමඟ විවාහ වී කුලී ගෙයක පදිංචියට යෑම ය.
මෙය සහෝදරයන් දෙදෙනාට කෙසේ වෙතත් පියදාස මාමාටත් ගුණවතී නැන්දාටත් බලවත් වේදනාවකට හේතු විය. වර්තමාන සමාජයේ මෙවැනි සිද්ධීන් විරල නොවූව ද මේ හුරුබුහුටි කෙල්ල, හුරතලයට හැදුණු දියණිය පවුලෙන් ඈත්වීම ඇත්තෙන් ම වේදනාවක් විය.
මාස කීපයක් ගත වන විට මනෝරි ගැබනියකව තනිවම ගෙදර වැඩවල යෙදෙන අයුරු ආරංචි වී ගුණවතී නැන්දා දුවත් බෑණාත් ගෙදරට ගෙන්වා ගත්තාය.
නිහාල් මත්පැනට ගිජු වූවෙක් බැවින් ටික දිනකින් ගමේ කීප දෙනෙකු ද මිතුරු කරගෙන බීමට එක්විය. ඔවුන් ගේ බේබදු සාජ්ජ හඬ ගමේ දැහැමි පරිසරයට කැළලක් විය.
නිහාල් ගේ බේබදු සමාගමයට කට ගැස්ම හැදීම මනෝරි අතින් සිදුවිය. පංච ශීලයේ පිහිටා තම නිවසේ පියදාස මාමාත් ගුණවතී නැන්දාත් ගොඩනඟා ගෙන තිබු දැහැමි නිසංසල සංස්කෘතිය හා පරිසරය උඩු යටිකුරු වී ගියේය.
මේ දෙමහල්ලන්ට පෝය දාට සිල් සමාදන්වීමට පන්සල් යෑමට නොහැකි තරමට ම ලැජ්ජාව ඉහවහා ගියේය. මනෝරි සිය සැමියා ගේ පදයට ම නටන්නට වූයෙන් ඇයට ලැජ්ජාව හා බිය අමතක කරන්නට සිදු වී තිබුණි.
මේ තත්ත්වය තවත් ඉහළ යමින් නිහාල් මේ ගෙදර වත්තේ කුකුළු ගොවිපොළක් පටන් ගත්තේය. ඒ මදිවාට ඌරු කොටුවක් ද පටන් ගත්තේය. මාස දෙකක් පමණ ගතවන විට නිහාල් අතින් ම දිනකට කුකුළන් පනහක හැටක බෙලි කපා වෙළෙඳ පොළට ගෙන ගියේය.
දින කීපයකට වරක් ඌරකු මරා මස් කොට අලෙවි කළේය. මස් ගෙන යෑමට නිවසට පැමිණෙන මිනිසුන්ට මුහුණ දිය නොහැකිව මව්පිය දෙදෙනාට නිවසේ මුළු ගැන්වී සිටීමට සිදු විය. මේ අතර පවුලේ පුතුන් දෙදෙනා සතියේ නිවාඩු දිනවලදීවත් ගෙදර නොසිටින තත්ත්වයක් උදාවිය. ඒ පිළිබඳ ගුණවතී නැන්දා පුතුන්ගෙන් විමසූ විට
“අම්මයි තාත්තයි කිසි දේකට බය වෙන්න එපා. තව ටිකක් ඉවසන්න” යැයි කීවා මිස වෙනත් දෙයක් කීවේ නැත.
කුකුළු කොටුවෙන් හා ඌරු කොටුවෙන් නැඟෙන දුර්ගන්ධය නිසා ඇති වූ බහින්බස් වීම්වලින් අසල්වැසි නෑයෝ ද අමනාපයට පත් වූහ. කුකුළන් කෑ ගසද්දී බෙලි කපන හඬ බෙලි කපන විට කෙඳිරි ගාන හඬ, ඌරන් මරද්දී කෑ ගසන හඬ ඉවසන්නට නොහැකිවූ මව් පියෝ රෝගාතුර වූහ. දුර්වල වූහ. උණු නිසා කන්නටත් බැරි කිරි නිසා ඉවත දමන්නටත් බැරිව දියණිය නිසා සියල්ල විඳ දරා ගන්නට ඔවුන්ට සිදුවිය.
දැන් දැන් එන පොට හොඳ නැති බව වටහා ගත් පියදාස මාමා ගුණවතී නැන්දා සමඟ නුවණක්කාර තීරණයකට එළැඹියේය. තමන් සතුව තිබු රබර් අක්කර හතරක වටිනා ඉඩම රහසේ ම පුතුන් දෙදෙනා නමට ඔප්පු ලිව්වේය. අක්කර බාගයක කුඹුර ගමේ පන්සලට ලිව්වේය. ගෙය සහිත අක්කරයක ඉඩම කිසිවකුට නොලියා ඉතුරු කළේය. මේ ඔප්පු ලිවීම කිසිවකුට නොදන්වා ඔප්පු දෙක රහසේ තබා ගත්තේ ය.
මේ අතර නිහාල්ගේ කුකුළු කොටුවට වසංගත රෝගයක් වැළඳී කුකුළෝ මිය ගියහ. මේ බව සමාජයට රහසක් කොට තබා ගෙන මැරෙන මැරෙන රෝගී කුකුළන් වහා සුද්ධ කොට වෙළෙඳ පොළට යැවීමට තරම් මනෝරි හා නිහාල් දක්ෂ වූහ. නිහාල් ගේ උපදෙස් පරිදි මනෝරි දිනක් මව්පිය දෙදෙනාට යෝජනාවක් ගෙනාවාය.
“අම්මේ! අපිට ආයෙත් අලුතින් කුකුළු ෆාම් එක පටන් ගන්න වෙලා. රබර් ඉඩම විකුණලා අපට සල්ලි ඕනෑ” යි මනෝරි කීවාය.
“අනේ දුවේ අපි ජීවත්වෙන්නේ ඔය ඉඩමෙන් නේද? උඹලට ඉගැන්නුවෙත් ඔය ඉඩමෙන්. පරම්පරාවෙන් ආපු ඉඩම අපි කොහොමද විකුණන්නේ. එතකොට අය්යලා දෙන්නා අපේ මිනීවලටත් සාප කරාවි” යි ගුණවතී නැන්දා කීවාය.
“ඕවා කියලා හරියන්නේ නෑ. අපට ඉඩම විකුණලා ඉක්මනින් සල්ලි ඕනෑ” යි කියූ මනෝරි ගස්සා ගෙන කාමරයෙන් පිටවී ගියාය.
මේ දෙබසට රහසේ සවන් දී සිටි නිහාල් වෙරි මතින් කෑගසන්නට වීය.
“මට සල්ලි නොදුන්නොත් මනෝරි උඹ බලාපං මං කරන දේ. නාකි ජෝඩුව බෙල්ල කපලා මරනවා. නැත්නම් ගහලා පන්නනවා” යි කියමින් කාමරයට පැන පියදාස මාමාගේ බෙල්ල මිරිකා තර්ජනය කළේය.
මේ වටිනා රබර් ඉඩම විකුණන කතාව ගමේ පැතිරීම නිසා ගැනුම්කරුවෝ ද මිල ඉහළ නංවමින් ඉදිරිපත් වෙන්නට වූහ. කෙසේ හෝ ගෙදර තත්ත්වය ආරංචි වූ පුතුන් දෙදෙනා පසු දින ම මව්පියන් බලන්නට නිවසට පැමිණියෝය. ඒ වන විටත් ගෙදර බේබදු සාජ්ජයකි. කාමරයට වී අසරණව සිටි මව්පිය දෙදෙනාට පුතුන් දෙදෙනා දැකීම මහත් සැනසිල්ලක් විය.
“කව්ද? බොලව් මෙතන කෑගහන්නේ”යි පොල්ලක් අතට ගත් බාල පුතා ශබ්ද නඟා අසනවාත් සමඟ ම සාජ්ජකාරයෝ උන් හිටි තැන් අමතකව දුවන්නට වූහ. නිහාල් ද බිරිය සමඟ කාමරයට රිංගා ගත්තේ ය.
පුතුන් දෙදෙනා කාමරයට කැඳවූ පියා රහසක් කියමින් ඔප්පු දෙක ලොකු පුතා අතට දුන්නේය.
“මේ මොකක්ද තාත්තේ?”
“මම රබර් ඉඩම පුතාල නමට ලිව්වා. කුඹුර පන්සලට ලිව්වා” යි පියා රහසේ පැවසුවේය.
“තාත්තත් අපි වගේ ම වැඩක් කරලා” යි බාල පුතා කුතුහලය වඩන කතාවක් කීවේය.
“ඒ මොකක්ද පුතේ?” ගුණවතී නැන්දා ඇසුවාය.
“අම්මේ! මේ ටික සිද්ධ වෙන බව අපි දෙන්නට කලින් ම තේරුණා. අපි අනුරාධපුරෙන් ඉඩම් කට්ටි දෙකක් අරගෙන ගෙවල් දෙකක් හැදුවා. ලබන පළවෙනිදා අපි රස්සාවලිනුත් අනුරාධපුරේට මාරුවීම් හදාගත්තා” යි ලොකු පුතා කීවේය.
“අපි දැන් යනවා” පොඩි පුතා කීවේය.
“අනේ! බුදු පුතේ අපට දැන් මේ අපායෙ ඉන්න බෑ” යි ගුණවතී නැන්දා හඬන්නට වූවාය.
“අම්මා බය වෙන්න එපා. අපි හෙට උදෙන් ම එනවා” යි කියූ පුතුන් දෙදෙනා පිටත්ව ගියහ.
පසු දින උදේ ගමේ වැඩිම ඉල්ලුම්කරුට පුතුන් දෙදෙනා රබර් ඉඩම විශාල මුදලකට විකුණුවේය. ඉඩම ගත්තේ ද ඔවුන්ගේ ම මාමා කෙනෙකි. නගරයේ දී ඉඩමට ඔප්පු ලියා ලබා ගත් මුදල මව්පිය දෙදෙනා වෙනුවෙන් බැංකු ගිණුමක තැන්පත් කොට ඔවුන්ට පිනට දහමට වැය කිරීමට අවස්ථාව සලසා දීමට පුතුන් දෙදෙනා තීරණය කළහ.
රබර් ඉඩම මිලට ගත් මාමාගේ ම ලොරියක් ලබා ගත් මේ පුතුන් දෙදෙනා නිවසට ගොස් මව්පිය දෙදෙනා ද අවශ්‍ය බඩු මුට්ටු ද පටවා ගෙන අනුරාධපුරය බලා ගියහ.
මනෝරි හා නිහාල් දෙදෙනාගේ බලාපොරොත්තු ඉටු නොවීමත් මව්පියන් තමන් හැර යෑමත් ඔවුන්ට ද මානසිකව බලපාන්නට හේතුවක් ද විය. තමන්ට අලෙවිය සඳහා දැනට ඇති එකම දෙය ඌරු කොටුවේ සිටින ඌරන් හතර දෙනා පමණි.
එදා පුරපසළොස්වක් පෝය දවසකි. එය නිහාල්ට එතරම් දෙයක් ද නොවේ. පිහියත් රැගෙන ඌරු කොටුවට ගිය නිහාල් එහිදීම ඌරන්ගේ බෙලි කපන්නට වීය. බීමතින් සිටි ඔහු සිහි විකලයෙන් ඌරන් තුන් දෙනෙකුගේ බෙලි කපා උන්ගෙන් වැගිරෙන ලේ මත සිටිමින් සිව්වැනි ඌරා අල්ලාගන්නට තැත් කරද්දී ලිස්සා ගොස් වැටුණේ ය.
වැටුණා වැටුණාමය. ඔහුගේ දකුණු අංශය අප‍්‍රාණික විය. කතාව ගොළු වීය. කෑගසන්නේ ඌරකු ගොරවන්නා සේය. මනෝරි අන්තිමට ම අසරණ වූවාය. ඇයට නිහාල්ගේ මිතුරනට සිරුර විකුණනවා හැරෙන්නට වෙනත් ආදායමක් නොවීය. අසල්වැසි සියලු දෙනා තද අමනාපයෙනි. දෙසතියකට පසු නිහාල් ඌරකු සේ ම ගොරවමින් මිය ගියේය.
නිවස වටා ඇති නිවෙස්වල අයට කිසිම දිනක මසක්, මාළුවක්, කරවලයක්, බිත්තරයක් උයා පිහාගෙන බැදගෙන ආහාරයට ගැනීමට නොහැකි තත්ත්වයක් උදාවිය. එසේ ආහාරයට ගත්තත් එහි කිසිම රසයක් නැත.
ලුණු මිරිස් රස පවා අතුරුදන්ව ඇත. එසේ ම එම මස් මාළු කරවල ආහාර තිබෙන තුරු රාති‍්‍රයට ඒ නිවෙස්වල පිටත සිට ගොරවන හඬ කෙඳිරිගාන හඬ ඇසෙයි. මනෝරිගේ නිවසේ ද නිතරම එම ශබ්ද ඇසෙන අතර ඌරු කොටුව දෙසින් ඌරන් දඟලන හඬ ගොරවන හඬ ඇසෙයි. දැන් එම ඌරු කොටුවේ ඌරන් ද නැත.
ඒ නිවෙස්වල අයට තම නිවෙස් ඉතා පිරිසුදුව තබා ගෙන දීර්ඝ කාලීනව උදේ සවස පිරිත් සජ්ඣායනය කළ යුතු බවත් දින දහ හතරකින් නැවත තත්ත්වය වාර්තා කරන ලෙසත් ගලිගමුවේ ඥානදීප හිමියෝ නියම කළහ.
මතුගම මහින්ද විජේතිලක
Friday, May 16, 2008
Aftermath of a Bomb Blast near Sambhodi Viharaya - Colombo 1
A glass plate protecting a statue of Buddha is damaged at a temple near the scene of the bomb explosion in Colombo May 16, 2008. A suspected Tamil Tiger suicide bomber rammed his motorbike into a police bus in the Sri Lankan capital on Friday, killing 10 people, the military and hospital authorities said.
Tuesday, April 22, 2008
අවසන් හුස්ම දිගේ මහරගමින් ස්කොට්ලන්තයට
පියවි ඇසින් ඔබ්බට
අප විසින් කරනු ලබන යහපත් කි‍්‍රයාවලට ආනිශංස ලෙස යහපත් ප‍්‍රතිඵල ද අයහපත් පාපී කි‍්‍රයාවලට ආදීනව ලෙස අයහපත් ඵල විපාක ද මරණයෙන් මතු විඳින්නට සිදු වන බව අපි දනිමු. මේ ලිපියෙන් කියැවෙනුයේ වර්තමාන ජීවිතයේ මා අත් දුටු කාරණා කීපයකි. මේ සිද්ධි වෙන කෙනකු ගේ නොව මගේ ම බිරිය ගේ ජීවිතය තුළින් හෙළිදරව් වූ ඒවා ය. ඇගේ නම චන්ද්‍රා විතාන හෙවත් චන්ද්‍රා විජේතිලක ය. ඇය දිරිය බිරියක් මෙන් ම දිරිය මවක් ද වූවා ය.
1998 වර්ෂය වන විට අපි මතුගම නගරයේ සිල්ලර වෙළෙඳ සලක් පවත්වා ගෙන ගියෙමු. එතැන සිට අපේ නිවසට දුර කිලෝ මීටර් තුනක් පමණ වේ. උදේ පාන්දර නැගිට දරුවන් අවදි කරවා, උයා පිහා, ළමයින්ට කවා පොවා පාසල් යවා, නිවසේ සිටින මගේ මෑණියන්ට ද උදේ - දහවල් ආහාර සකසා තබා මා සමඟ වෙළෙඳ සලට යෑම ඇගේ සිරිත ය. ආපසු නිවසට එන්නේ රාත‍්‍රි 7 න් පසුව ය.
එදා 1998 නොවැම්බර් මස 06 වෙනි දා ය. දහවල් 12 ට පමණ චන්ද්‍රා මා අමතා “ඒයි, අපි කඩේ වහලා ගෙදර යමු” යි කීවා ය.
නගරයේ වෙළෙඳ සලක් දහවල් 12 ට පමණ වසා දමන්නේ ඉතා ම විශේෂ හේතුවක් වුණොත් පමණි. චන්ද්‍රා ගේ යෝජනාව මගේ මවිතයට හේතු විය.
”ඇයි මොකද හදිසියේ?” යි මම ඇසීමි.
”හදිසියක් නෑ. දැන් අම්මටත් වයසයිනේ. අපි කඩේ වහල ගෙදර ගිහින් අම්මා දොස්තර මහත්තයෙක් ළඟට එක්කර ගෙන ඇවිත් පෙන්නලා එයාට සුදුසු විටමින් වගේ දෙයක්වත් අරගෙන දෙමු. එයාගෙ හිතත් සතුටු වේවි නේ” යි චන්ද්‍රා කීවා ය.
මම ද ඇගේ කීමට එකඟව වෙළෙඳ සල වසා ඇය සමඟ ගෙදර (යතුරු පැදියෙන්) ආවෙමි. එන අතරමග දී හිතවත් ති‍්‍රරෝද රථයකට ද (ජී. ඩී. සේනාරත්න) අපේ ගෙදරට එන්නට යැයි කියාගෙන ආවෙමි’
අප නිවසට එන විට මගේ මව නිවසේ ඉදිරිපස ප්රධාන උළුවස්සට හේත්තු වී මඟ බලා ගෙන සිටියා ය. අප එනු දැක “අද මොකද ජෝඩුව වේලපහින් ම” යැයි සිනාවෙමින් ඇසුවා ය.
”නිකම් එන්න හිතුණා වේලපහින්” කියා ගෙන චන්ද්‍රා ගෙතුළට ගියා ය. ඇය කාමරයට ගොස් ඇඳුම් මාරු කොට මුහුණ කට සේදීමට ගියා ය. ඒ සමඟ ම අම්මා ඇගේ කාමරයට ගියා ය. මේ අතර ති‍්‍රරෝද රථය ද පැමිණියේ ය. මම අම්මා සිටි කාමරයට ගියෙමි. අම්මා ඇගේ යහනේ හරස් අතට, දෙකකුල් බිමට සිටින සේ නිදා සිටියා ය. ඒ ඉරියව්ව අසීරු ඉරියව්වක් බවත්, ඇය අමුතු ස්වභාවයකින් සිටින බවත් මට වැටහිණි. ති‍්‍රරෝද රියේ සේනාරත්න ද හිතවතකු බැවින් ඔහු ද මා සිටින තැනට ම පැමිණියේ ය. මම ඔහු ගේ ද සහාය ලබා ගෙන අම්මා ඔසොවා ඇඳේ නියමාකාරයෙන් තැබීමි. අම්මාට නින්ද ගොස් තිබුණේ ද නැත.
මේ වන විට චන්ද්‍රා සූදානම් වී “අම්මට ලැහැස්ති වෙන්න කිව්වේ නැද්දැ” යි අසා ගෙන කාමරයට ආවා ය.
”කෑ ගහන්න එපා. අමුත්තක් දැනෙනවා. තව ටිකක් බලමු” යි මම කීවෙමි. අම්මාට ඇහෙන්නට පිරිත් ටිකක් කියන්නට ඕනෑ යැයි සිතුණු මම අම්මා ගේ හිස තියෙන පැත්තෙන් කුඩා පුටුවක් තබා හිඳ ගත්තෙමි. අම්මාට ඇහෙන්නට ම හඬ නඟා පන්සිල් සමාදන් වූයෙමි. ඊළඟට තෙරුවන් ගුණ පාඨ කියා වන්දනා කළෙමි. ඉන් පසු එක් අතක් අම්මා ගේ හිසට තබා ගෙන රතන සූත‍්‍රය කියන්නට පටන් ගතිමි.
මේ වන විට අම්මා අහසට අත දිගු කරමින් “හරි හරි මම එන්නම්” යැයි කීවා ය.
රතන සූත‍්‍රය කියා “සංඝා නමස්සාමි සුවත්ථි හෝතු” යි අවසන් ගාථා පාඨය කියනවාත් සමඟ ම ෂූ... යන හඩින් අම්මා අවසන් හුස්ම හෙළුවා ය.
චන්ද්‍රා ගේ වුවමනාව මත අප වෙළෙඳසල වසා ඒ වේලාවේ ගෙදර නොපැමිණියා නම් අම්මා ගේ මරණය සිදු වූයේ කොයි වේලේ දැ යි කිසිවකු දන්නේ ද නැත. එසේ ම දහවල් 2 ට පමණ දරුවන් පාසල ඇරී ගෙදර එනතුරු කිසිවකු දන්නේ නැත. එදා කඩය වසා ගෙදර එන්නට හිත් දුන්නේ ඇයි දැයි චන්ද්‍රාවත් දන්නේ නැත. “මට නිකම් හිතුණා අම්මා දුර්වල නිසා බෙහෙත් ටිකක් අරගෙන දුන්නොත් හොඳයි කියා. ඒකයි එන්න හිතුණේ” යි ඇය කීවා ය. මේ සියල්ල ති‍්‍රරෝද රියේ රියැදුරු මහතා ද බලා ගෙන ය.
ඊළඟට චන්ද්‍රා ගේ කතාවයි. ඇයට වයස අවුරුදු පනස් එකේ දී ආහාර ගැනීමේ අපහසුතාවක් වැළඳිණි. ආයුර්වේද වෙදකමෙන් ද බටහිර වෙදකමෙන් ද වෛද්‍යවරුන් ගෙන් හා වෛද්‍ය විශේෂඥයන් ගෙන් ප‍්‍රතිකාර ලබා දුන්න ද එයින් කිසි ම ගුණයක් ලැබුණේ නැත. ආහාර ගනු ලැබුයේ ඉතා ම ස්වල්පයකි. එහෙත් පලතුරු හා වඩාත් පෝෂ්‍යදායී පිටි කිරි වර්ග ද විටමින් වර්ග ටික ටික හෝ නිතර ලබා දීම නිසා ඇය ශාරීරිකව දුර්වල වූයේ ද නැත. ගෙදර දොර සියලු කටයුතු නොපිරිහෙලා ඉටු කළා ය. ප‍්‍රතිකාර කළ සෑම වෛද්‍යවරයකු ම නිගමනය කළේ ඇයට අම්ලපිත්ත (ගැස්ට‍්‍රයිටීස්) රෝගය ඇති බව ය. ඒ නිසා මිරිස් හා ඇඹුල් අධික ආහාරවලින් වැළකී වැඩිපුර දියර ආහාර ගනිමින් ප‍්‍රතිකාර ලැබුවා ය. මේ අතර දාන මාන, බෝධි පූජා ශාන්ති කර්ම ආදිය ද ඇගේ සහභාගීත්වයෙන් ම කළෙමු.
අවසානයේ විශේෂඥ වෛද්‍ය පරාක‍්‍රම දිසානායක මහතා වෙත ඉදිරිපත් කරන ලදුව ඇයට අක්මාවේ පිළිකාවක් වැළඳී ඇතැයි නිගමනය කැරිණි. එය මටත්, දරු තිදෙනාටත්, සමීප නෑදෑ හිතවතුන්ටත් බලවත් වේදනාවක් හා කම්පනයක් වීය. එහෙත් චන්ද්‍රා පුදුම ආත්ම ශක්තියකින් කඳුළක් නොහෙළා (අපට පෙනෙන්නට) සිනහ මුහුණෙන් ඊට මුහුණ දුන්නා ය.
ඇය වයස අවුරුදු පනස් තුනේ දී ජීවිතයෙන් සමුගත්තාය. ඇය මියගියේ බිරියක වශයෙන් හා මවක වශයෙන් ඉටු කළ යුතු යුතුකම් සියල්ල නිමා කිරීමෙන් පසුව ය. අපේ තරමේ හැටියට ගේදොර අලුතින් සාදා නිම කොට දරු තිදෙනාටද උගන්වා රැකියාවලට ගිය පසු ව ය. ඇගේ ධෛර්යය නොවන්නට මේ කටයුතු කිසි විටෙක මේ අයුරින් ඉටු නොවනු ඇත. ඇය නියමිත රාජකාරියත් ඉටු කොට ආපසු ගියා හා සමාන ය. පවුලේ කටයුතු මෙන් ම ඇසුරු කළ සමාජයේ යුතුකම් ද ආගමික කටයුතු ද ඇය මැනවින් ඉටු කළා ය.
ඇය අසනීප වී රෝගය හඳුනා ගත් අවසන් වසර තුළ අපේ ආදායම් මාර්ග ඇන හිටියේ ය. එහෙත් ඥාති මිත්රයන් ගේ උදව් උපකාර මත අපට කිසි ම දෙයකින් අඩුවක් වූයේ නැත. ගරුතර මහා සංඝ රත්නයේ ආශීර්වාදය ද එසේ ම වී ය. විශේෂයෙන් ම බෙල්ලන පිරිවෙනේ ස්වාමීන් වහන්සේ සතියකට වරක් වැඩම කොට සෙත් පිරිත් දේශනා කළේ තම මවට දක්වන කරුණාවෙන් ම ය. අවට විහාරස්ථානවලින් ද එසේ ම ය.
සතියකට වරක් මතුගම සිට මහරගම රෝහලට යන ගමන සඳහා “මට බස් එකේ යන්න පුළුවන්. බොරුවට වාහන වලට වියදම් කරන්න එපා” යැයි ඇය පැවසුව ද කවුරු හෝ ඒ ගමනට වාහනයක් සපයා දුන්හ. ඉඳ හිට දිනක බස් රියෙන් මහරගම රෝහලට ද ගිය ද එහි දී කවුරුන් ම හෝ කෙනකු මුණගැසී එතැන සිට ගෙදරට ම එන්නට පහසුකම් යෙදුණි. ඇය මහරගම රෝහලේ නේවාසිකව සිටිය දී බෙල්ලන පිරිවෙනේ ස්වාමීන් වහන්සේ තිස් පස් නමක් රෝහලට වැඩමවා සෙත් පිරිත් දේශනා කළහ. රෝහල පුරා සිටින රෝගීන්ට ද පිරිත් පැන් දෙමින් පිරිත් නූල් ගැට ගසමින් රෝගීන්ට කළ ආශීර්වාදය අසිරිමත් වීය. එදින නෑදෑ හිතවතුන් ගේ සහයෙන් තැඹිලි, පලතුරු හා යෝගට් දානයක් ද රෝගීන්ට පිරිනැමිණ. ඇය රෝගීව සිටින විට “මට හෙට අසවල් දෙය ඩිංගක් කන්නට ඇත්නම්” යැයි කියූවොත් පසු දින ඇය බලන්නට එන හැම කෙනකු ම ඒ වර්ගය ම ගෙන ඒම පුදුමයට කරුණක් වීය. ඒ අපේ දැනුම් දීමකින් නම් නොවේ. ඇය අඹ කෑමට ප‍්‍රිය කළා ය. ඒ දිනවල බොහෝ දෙනෙක් අඹ ගෙනාහ. එසේ ම අපේ මිදුලේ තිබෙන කිසි ම දිනයක අඹ නොහැදුණු රට අඹ ගසේ ද ඒ වාරයේ අඹ පල ගත්තේ ය. එසේ ම ඇගේ මරණයෙන් පසු ව එහි අඹ ඵල හට ගත්තේ නැත.
මා ලියූ පොත් කියැවූ දුරකතනයෙන් හඳුනා ගත් රත්නපුරයේ වැදගත් ප‍්‍රභූ පවුලක් වීය. ඒ භද්‍රා මාරපන පවුල යි. මාරපන මැතිනිය සෑම දිනක ම රාති‍්‍ර 9.00 න් පසු චන්ද්‍රා සමඟ විනාඩි 45 ක් පමණ දුරකතනයෙන් සතුටු සාමීචියේ යෙදුණා ය. ඒ ඇගේ සිත සුවපත් කිරීමට ය. මාරපන මැතිනිය ගේ නම ද චන්ද්‍රා ය. පවුලේ අය ඇය අමතන්නේ සුදු හාමිනේ නමිනි. මගේ බිරිය ද චන්ද්‍රා ය. ඇයට ද කුඩා කල සිට ම සුදු හාමිනේ යැයි නම පටබැඳී තිබිණි. මාරපන මැතිනිය කියන්නේ මෙය සංසාරික සම්බන්ධතාවක් බවයි’
2004 අපේර්ල් මාසයේ ඉතා උණුසුම් දිනයක සවස 6.00 ට පමණ චන්ද්‍රා දියණියන් දෙදෙනා ඇමතුවා ය. “බලන්න මේ දවස්වල දහදිය ගලන හැටි. හරිම රස්නෙයි. ඔයගොල්ලො මට පටි නයිටියක් මසා දුන්නේ නැහැනේ” යි කීවා ය. ඇයට අවශ්‍ය වූයේ උරහිස්වල පටි දැමූ රාති‍්‍ර ඇඳුමකි. ඇය නිතර ම ඇන්දේ අත් සහිත සිරුර නොපෙනෙන ඇඳුම් ය.
”ඇයි චන්ද්‍රා! ඔයා ම නේද ඉස්සර ළමයින්ට අවවාද කළේ ගෑනු ඇඟ පෙනෙන්නට අඳින්න හොඳ නෑ කියලා” යැයි මම විහිළුවට ඇයට සිනාසුණෙමි.
ඇය මා දෙස බලා පරාජය බාර ගත්තා සේ බිම බලා ගත්තා ය. ඊට පසු දින උදේ 8.00 වන විට රත්නපුරේ මාරපන යුවළ ඇය බැලීමට අපේ ගෙදරට පැමිණිය හ. ඔවුන් ගෙනා තෑගි බෝග අතර පටි ඇල්ලූ නයිටි ද ගෙනැවිත් තිබුණි. එය ද අපේ කිසිම දැනුම් දීමකින් නොවේ.
මගේ බිරිය රෝගීනට ඇප උපස්ථාන කළා ය. දුගී මගී යාචකයනට, විශේෂයෙන් ම පුලන්නන්ට දන් දුන්නා ය. ඇගේ මවටත්, මගේ මවුපිය දෙදෙනාටත් ඉතා ඕනෑකමින් හා ඉවසීමෙන් සාත්තු සප්පායම් කළා ය. මහා සංඝරත්නයට ශ‍්‍රද්ධාවෙන් දන් දුන්නා ය. කර්ම විපාකයක් ලෙස පිළිකා රෝගය වැළඳුණ ද ඇයට අවශ්‍ය සියලු දෙය ලැබුණේ ඇගේ දන් පින්වල දිට්ඨ ධම්ම වේදනීය ආනිශංසයෙනියි සිතමි.
බෙල්ලන පිරිවෙනේ පරිවෙණාධිපති නා හිමියන් ගේ වැඩිමහල් ශිෂ්‍යයා රාජකීය පණ්ඩිත ශාස්ත‍්‍රපති කඹුරාවල සිරි රේවත හිමියෝ ය. මාත් මගේ බිරියත් උන් වහන්සේට සලකන්නේ අපේ ම දරුවකුට ලෙසිනි. මේ වන විට උන් වහන්සේ වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා ස්කොට්ලන්තයට වැඩම කොට සිටියහ. උන් වහන්සේ ලංකාවට වැඩම කළ සෑම දිනයක ම තමන් ගේ මවුපියන් බලන්නටත් පෙර මගේ රෝගී බිරිය ගේ සුව දුක් බැලීමට පැමිණි සේක.
අවසාන භාගයේ දිනක “මම මැරෙන්න කලින් ආයෙත් රේවත හාමුදුරුවන් දැක ගන්න ලැබෙන එකක් නැහැ නේදැ” යි දිනක් චන්ද්‍රා මගෙන් විමසුවා ය. සතියක් ගත වූයේ නැත. රේවත හිමියෝ හදිසියේ ම ලංකාවට වැඩම කළහ. අපේ නිවසට ද වැඩම කොට ඇයට සෙත් පිරිත් දේශනා කළහ. ස්කොට්ලන්තයේ සිට ම ඖෂධ වර්ග පවා ගෙනැවිත් තිබිණි.
2004 මැයි මාසයේ 19 දින ප. ව. 3.00 වන විට චන්ද්‍රා ගේ සියලු ඉන්ද්‍රියයන් කි‍්‍රයා විරහිත බවක් පෙනිණි. ඇගේ ශරීරය අප‍්‍රාණික ය. යම්තමින් හුස්ම වැටෙනවා පමණි, කතාවක් ඇස් හැර බැලීමක් පවා නැත. වහාම වෛද්‍යවරයකු ගෙන්වා සේලයින් දෙන්නට උත්සාහ කළත් එය ද සාර්ථක නො වී ය. මේ අතර බෙල්ලන පිරිවෙනෙන් ස්වාමීන් වහන්සේ පැමිණ සෙත් පිරිත් දේශනයක් ද කළහ. අප හැම කෙනෙකු ගේ ම නෙත් කඳුළින් පිරී ඇත. රාතී‍්‍ර 7.00 ට පමණ මතුගම රෝහලේ ප්රධාන වෛද්‍යවරයා කැඳවා සේලයින් දීමට උත්සාහ කළ ද එයත් අසාර්ථක වීය.
”අපට වඩා නර්ස්ලට පළපුරුද්ද තියෙනවා. පුළුවන්කමක් තිබුණොත් හෙට උදේට රෝහලට ලෙඩාව ගෙන එන්නැයි” පවසා වෛද්‍යවරයා යන්නට ගියේ ය.
පසු දා උදේ ද ඒ තත්ත්වය ම තිබූ නිසා ඇගේ අක‍්‍රීය ශරීරය රෝහලට ගෙන ගියෙමු. හෙදියක් එක් වර ම සාර්ථකව සේලයින් ශරීර ගත කිරීමට සමත් වූවා ය. චන්ද්‍රා ඇස් ඇර බැලුවා ය. එහෙත් කතා කිරීමට නො හැකි ය. අප කියන දේ හොඳින් ඇයට ඇසෙන බව පෙනෙන්නට තිබිණි. මේ මැයි මස 20 වෙනි දා ය. දැන් ඇයට සේලයින් සමඟ විටමින් වර්ග ශරීර ගත වෙයි. එදින රාති‍්‍ර 7.00 ට පමණ මම ඇගේ දෑත් අල්ලා ගෙන “චන්ද්‍රා මේක ගැහැනු වාට්ටුවක් නෙ. අපිට ඉන්න බැහැ නෙ. චූටි දුව ඔයාගෙ ළඟ නතර වෙලා ඉන්නවා. පුතයි මමයි ගෙදර ගිහින් පාන්දරින් ම එන්නම්” යැයි කීවෙමි. ඇය උගුරෙන් ගොර ගොර හඩින් මොනවා දෝ තෙපළා ය. එය “හොඳයි ගිහින් එන්න හෝ ඔයා එන්න කලින් මමත් මෙහෙන් ගිහින් තියේවි” යන්න විය හැකි ය. පසු දින පාන්දර 5 වන විට මමත් පුතාත් රෝහලට ගියෙමු. චූටි දුව හඬා ගෙන අප ඉදිරියට ආවා ය. චන්ද්‍රා පාන්දර 3 ට අපෙන් සමුගෙන ගොස් තිබිණි. ඇගේ සිරුර රෝහලෙන් නිදහස් කැර ගැනීම සඳහා ඇගේ රෝග නිර්ණය වෛද්‍ය වාර්තා අවශ්‍ය බැවින් පුතා සහ අනික් ඥාතීන් එහි සිටිය දී මම යතුරු පැදියෙන් වහා ම නිවසට ආවෙමි. මා එන විට නිවසේ දුරකතනය නාද වෙමින් පැවතිණි. මම ඉක්මනින් දොර හැර දුරකතනය ගතිමි. ඒ ස්කොට්ලන්තයේ සිටින රේවත හාමුදුරුවෝ ය.
”මහින්ද මහත්තයා මගේ ෆෝන් කාඩ් එකේ සල්ලි ඉවර වේගනයි යන්නේ. කට් වෙන්න කලින් මම ඔන්න කතාව කියනවා. මේක හීනයකුත් නොවෙයි. හැබැහිනුත් නොවෙයි. ඊයේ දීප්තිමත් සුදු සාරියක් හැඳ ගත් කාන්තාවක් අපේ විහාරයට ආවා. මම බැලුවා මේ අවේලාවේ කවුද මෙහෙම තනියම කියා. ඇය මට පිටුපා ගෙන විහාරයට ගියා. ධාතු කරඬුවට පසඟ පිහිටුවා වැන්දා. ආපසු මා දෙසට හැරී ආවා. එතකොටයි මම හඳුනා ගත්තේ “චන්ද්‍රා නෝනා කොහොමද මෙහෙ” කියලා මට ඉබේම කියැවුණා.
එතකොට චන්ද්‍රා නෝනා “හාමුදුරුවනේ, මම නිදහස් වුණා” යි හිනැහෙමින් කියා ගෙන ඇවිත් මට වැඳලා අතුරුදන් වුණා. මේකයි කතාව දැන් ලෙඩාට කොහොමද?” හාමුදුරුවෝ එක දිගට පවසා ඇසූහ.
”අනේ!! හාමුදුරුවෝ චන්ද්‍රා අද පාන්දර.....” මට ඉන් එහා කියාගත නොහැකි විය.
”අනේ... හ්...“ දුරකතනය විසන්ධි විය.
(http://www.silumina.lk)
අප විසින් කරනු ලබන යහපත් කි‍්‍රයාවලට ආනිශංස ලෙස යහපත් ප‍්‍රතිඵල ද අයහපත් පාපී කි‍්‍රයාවලට ආදීනව ලෙස අයහපත් ඵල විපාක ද මරණයෙන් මතු විඳින්නට සිදු වන බව අපි දනිමු. මේ ලිපියෙන් කියැවෙනුයේ වර්තමාන ජීවිතයේ මා අත් දුටු කාරණා කීපයකි. මේ සිද්ධි වෙන කෙනකු ගේ නොව මගේ ම බිරිය ගේ ජීවිතය තුළින් හෙළිදරව් වූ ඒවා ය. ඇගේ නම චන්ද්‍රා විතාන හෙවත් චන්ද්‍රා විජේතිලක ය. ඇය දිරිය බිරියක් මෙන් ම දිරිය මවක් ද වූවා ය.
1998 වර්ෂය වන විට අපි මතුගම නගරයේ සිල්ලර වෙළෙඳ සලක් පවත්වා ගෙන ගියෙමු. එතැන සිට අපේ නිවසට දුර කිලෝ මීටර් තුනක් පමණ වේ. උදේ පාන්දර නැගිට දරුවන් අවදි කරවා, උයා පිහා, ළමයින්ට කවා පොවා පාසල් යවා, නිවසේ සිටින මගේ මෑණියන්ට ද උදේ - දහවල් ආහාර සකසා තබා මා සමඟ වෙළෙඳ සලට යෑම ඇගේ සිරිත ය. ආපසු නිවසට එන්නේ රාත‍්‍රි 7 න් පසුව ය.
එදා 1998 නොවැම්බර් මස 06 වෙනි දා ය. දහවල් 12 ට පමණ චන්ද්‍රා මා අමතා “ඒයි, අපි කඩේ වහලා ගෙදර යමු” යි කීවා ය.
නගරයේ වෙළෙඳ සලක් දහවල් 12 ට පමණ වසා දමන්නේ ඉතා ම විශේෂ හේතුවක් වුණොත් පමණි. චන්ද්‍රා ගේ යෝජනාව මගේ මවිතයට හේතු විය.
”ඇයි මොකද හදිසියේ?” යි මම ඇසීමි.
”හදිසියක් නෑ. දැන් අම්මටත් වයසයිනේ. අපි කඩේ වහල ගෙදර ගිහින් අම්මා දොස්තර මහත්තයෙක් ළඟට එක්කර ගෙන ඇවිත් පෙන්නලා එයාට සුදුසු විටමින් වගේ දෙයක්වත් අරගෙන දෙමු. එයාගෙ හිතත් සතුටු වේවි නේ” යි චන්ද්‍රා කීවා ය.
මම ද ඇගේ කීමට එකඟව වෙළෙඳ සල වසා ඇය සමඟ ගෙදර (යතුරු පැදියෙන්) ආවෙමි. එන අතරමග දී හිතවත් ති‍්‍රරෝද රථයකට ද (ජී. ඩී. සේනාරත්න) අපේ ගෙදරට එන්නට යැයි කියාගෙන ආවෙමි’
අප නිවසට එන විට මගේ මව නිවසේ ඉදිරිපස ප්රධාන උළුවස්සට හේත්තු වී මඟ බලා ගෙන සිටියා ය. අප එනු දැක “අද මොකද ජෝඩුව වේලපහින් ම” යැයි සිනාවෙමින් ඇසුවා ය.
”නිකම් එන්න හිතුණා වේලපහින්” කියා ගෙන චන්ද්‍රා ගෙතුළට ගියා ය. ඇය කාමරයට ගොස් ඇඳුම් මාරු කොට මුහුණ කට සේදීමට ගියා ය. ඒ සමඟ ම අම්මා ඇගේ කාමරයට ගියා ය. මේ අතර ති‍්‍රරෝද රථය ද පැමිණියේ ය. මම අම්මා සිටි කාමරයට ගියෙමි. අම්මා ඇගේ යහනේ හරස් අතට, දෙකකුල් බිමට සිටින සේ නිදා සිටියා ය. ඒ ඉරියව්ව අසීරු ඉරියව්වක් බවත්, ඇය අමුතු ස්වභාවයකින් සිටින බවත් මට වැටහිණි. ති‍්‍රරෝද රියේ සේනාරත්න ද හිතවතකු බැවින් ඔහු ද මා සිටින තැනට ම පැමිණියේ ය. මම ඔහු ගේ ද සහාය ලබා ගෙන අම්මා ඔසොවා ඇඳේ නියමාකාරයෙන් තැබීමි. අම්මාට නින්ද ගොස් තිබුණේ ද නැත.
මේ වන විට චන්ද්‍රා සූදානම් වී “අම්මට ලැහැස්ති වෙන්න කිව්වේ නැද්දැ” යි අසා ගෙන කාමරයට ආවා ය.
”කෑ ගහන්න එපා. අමුත්තක් දැනෙනවා. තව ටිකක් බලමු” යි මම කීවෙමි. අම්මාට ඇහෙන්නට පිරිත් ටිකක් කියන්නට ඕනෑ යැයි සිතුණු මම අම්මා ගේ හිස තියෙන පැත්තෙන් කුඩා පුටුවක් තබා හිඳ ගත්තෙමි. අම්මාට ඇහෙන්නට ම හඬ නඟා පන්සිල් සමාදන් වූයෙමි. ඊළඟට තෙරුවන් ගුණ පාඨ කියා වන්දනා කළෙමි. ඉන් පසු එක් අතක් අම්මා ගේ හිසට තබා ගෙන රතන සූත‍්‍රය කියන්නට පටන් ගතිමි.
මේ වන විට අම්මා අහසට අත දිගු කරමින් “හරි හරි මම එන්නම්” යැයි කීවා ය.
රතන සූත‍්‍රය කියා “සංඝා නමස්සාමි සුවත්ථි හෝතු” යි අවසන් ගාථා පාඨය කියනවාත් සමඟ ම ෂූ... යන හඩින් අම්මා අවසන් හුස්ම හෙළුවා ය.
චන්ද්‍රා ගේ වුවමනාව මත අප වෙළෙඳසල වසා ඒ වේලාවේ ගෙදර නොපැමිණියා නම් අම්මා ගේ මරණය සිදු වූයේ කොයි වේලේ දැ යි කිසිවකු දන්නේ ද නැත. එසේ ම දහවල් 2 ට පමණ දරුවන් පාසල ඇරී ගෙදර එනතුරු කිසිවකු දන්නේ නැත. එදා කඩය වසා ගෙදර එන්නට හිත් දුන්නේ ඇයි දැයි චන්ද්‍රාවත් දන්නේ නැත. “මට නිකම් හිතුණා අම්මා දුර්වල නිසා බෙහෙත් ටිකක් අරගෙන දුන්නොත් හොඳයි කියා. ඒකයි එන්න හිතුණේ” යි ඇය කීවා ය. මේ සියල්ල ති‍්‍රරෝද රියේ රියැදුරු මහතා ද බලා ගෙන ය.
ඊළඟට චන්ද්‍රා ගේ කතාවයි. ඇයට වයස අවුරුදු පනස් එකේ දී ආහාර ගැනීමේ අපහසුතාවක් වැළඳිණි. ආයුර්වේද වෙදකමෙන් ද බටහිර වෙදකමෙන් ද වෛද්‍යවරුන් ගෙන් හා වෛද්‍ය විශේෂඥයන් ගෙන් ප‍්‍රතිකාර ලබා දුන්න ද එයින් කිසි ම ගුණයක් ලැබුණේ නැත. ආහාර ගනු ලැබුයේ ඉතා ම ස්වල්පයකි. එහෙත් පලතුරු හා වඩාත් පෝෂ්‍යදායී පිටි කිරි වර්ග ද විටමින් වර්ග ටික ටික හෝ නිතර ලබා දීම නිසා ඇය ශාරීරිකව දුර්වල වූයේ ද නැත. ගෙදර දොර සියලු කටයුතු නොපිරිහෙලා ඉටු කළා ය. ප‍්‍රතිකාර කළ සෑම වෛද්‍යවරයකු ම නිගමනය කළේ ඇයට අම්ලපිත්ත (ගැස්ට‍්‍රයිටීස්) රෝගය ඇති බව ය. ඒ නිසා මිරිස් හා ඇඹුල් අධික ආහාරවලින් වැළකී වැඩිපුර දියර ආහාර ගනිමින් ප‍්‍රතිකාර ලැබුවා ය. මේ අතර දාන මාන, බෝධි පූජා ශාන්ති කර්ම ආදිය ද ඇගේ සහභාගීත්වයෙන් ම කළෙමු.
අවසානයේ විශේෂඥ වෛද්‍ය පරාක‍්‍රම දිසානායක මහතා වෙත ඉදිරිපත් කරන ලදුව ඇයට අක්මාවේ පිළිකාවක් වැළඳී ඇතැයි නිගමනය කැරිණි. එය මටත්, දරු තිදෙනාටත්, සමීප නෑදෑ හිතවතුන්ටත් බලවත් වේදනාවක් හා කම්පනයක් වීය. එහෙත් චන්ද්‍රා පුදුම ආත්ම ශක්තියකින් කඳුළක් නොහෙළා (අපට පෙනෙන්නට) සිනහ මුහුණෙන් ඊට මුහුණ දුන්නා ය.
ඇය වයස අවුරුදු පනස් තුනේ දී ජීවිතයෙන් සමුගත්තාය. ඇය මියගියේ බිරියක වශයෙන් හා මවක වශයෙන් ඉටු කළ යුතු යුතුකම් සියල්ල නිමා කිරීමෙන් පසුව ය. අපේ තරමේ හැටියට ගේදොර අලුතින් සාදා නිම කොට දරු තිදෙනාටද උගන්වා රැකියාවලට ගිය පසු ව ය. ඇගේ ධෛර්යය නොවන්නට මේ කටයුතු කිසි විටෙක මේ අයුරින් ඉටු නොවනු ඇත. ඇය නියමිත රාජකාරියත් ඉටු කොට ආපසු ගියා හා සමාන ය. පවුලේ කටයුතු මෙන් ම ඇසුරු කළ සමාජයේ යුතුකම් ද ආගමික කටයුතු ද ඇය මැනවින් ඉටු කළා ය.
ඇය අසනීප වී රෝගය හඳුනා ගත් අවසන් වසර තුළ අපේ ආදායම් මාර්ග ඇන හිටියේ ය. එහෙත් ඥාති මිත්රයන් ගේ උදව් උපකාර මත අපට කිසි ම දෙයකින් අඩුවක් වූයේ නැත. ගරුතර මහා සංඝ රත්නයේ ආශීර්වාදය ද එසේ ම වී ය. විශේෂයෙන් ම බෙල්ලන පිරිවෙනේ ස්වාමීන් වහන්සේ සතියකට වරක් වැඩම කොට සෙත් පිරිත් දේශනා කළේ තම මවට දක්වන කරුණාවෙන් ම ය. අවට විහාරස්ථානවලින් ද එසේ ම ය.
සතියකට වරක් මතුගම සිට මහරගම රෝහලට යන ගමන සඳහා “මට බස් එකේ යන්න පුළුවන්. බොරුවට වාහන වලට වියදම් කරන්න එපා” යැයි ඇය පැවසුව ද කවුරු හෝ ඒ ගමනට වාහනයක් සපයා දුන්හ. ඉඳ හිට දිනක බස් රියෙන් මහරගම රෝහලට ද ගිය ද එහි දී කවුරුන් ම හෝ කෙනකු මුණගැසී එතැන සිට ගෙදරට ම එන්නට පහසුකම් යෙදුණි. ඇය මහරගම රෝහලේ නේවාසිකව සිටිය දී බෙල්ලන පිරිවෙනේ ස්වාමීන් වහන්සේ තිස් පස් නමක් රෝහලට වැඩමවා සෙත් පිරිත් දේශනා කළහ. රෝහල පුරා සිටින රෝගීන්ට ද පිරිත් පැන් දෙමින් පිරිත් නූල් ගැට ගසමින් රෝගීන්ට කළ ආශීර්වාදය අසිරිමත් වීය. එදින නෑදෑ හිතවතුන් ගේ සහයෙන් තැඹිලි, පලතුරු හා යෝගට් දානයක් ද රෝගීන්ට පිරිනැමිණ. ඇය රෝගීව සිටින විට “මට හෙට අසවල් දෙය ඩිංගක් කන්නට ඇත්නම්” යැයි කියූවොත් පසු දින ඇය බලන්නට එන හැම කෙනකු ම ඒ වර්ගය ම ගෙන ඒම පුදුමයට කරුණක් වීය. ඒ අපේ දැනුම් දීමකින් නම් නොවේ. ඇය අඹ කෑමට ප‍්‍රිය කළා ය. ඒ දිනවල බොහෝ දෙනෙක් අඹ ගෙනාහ. එසේ ම අපේ මිදුලේ තිබෙන කිසි ම දිනයක අඹ නොහැදුණු රට අඹ ගසේ ද ඒ වාරයේ අඹ පල ගත්තේ ය. එසේ ම ඇගේ මරණයෙන් පසු ව එහි අඹ ඵල හට ගත්තේ නැත.
මා ලියූ පොත් කියැවූ දුරකතනයෙන් හඳුනා ගත් රත්නපුරයේ වැදගත් ප‍්‍රභූ පවුලක් වීය. ඒ භද්‍රා මාරපන පවුල යි. මාරපන මැතිනිය සෑම දිනක ම රාති‍්‍ර 9.00 න් පසු චන්ද්‍රා සමඟ විනාඩි 45 ක් පමණ දුරකතනයෙන් සතුටු සාමීචියේ යෙදුණා ය. ඒ ඇගේ සිත සුවපත් කිරීමට ය. මාරපන මැතිනිය ගේ නම ද චන්ද්‍රා ය. පවුලේ අය ඇය අමතන්නේ සුදු හාමිනේ නමිනි. මගේ බිරිය ද චන්ද්‍රා ය. ඇයට ද කුඩා කල සිට ම සුදු හාමිනේ යැයි නම පටබැඳී තිබිණි. මාරපන මැතිනිය කියන්නේ මෙය සංසාරික සම්බන්ධතාවක් බවයි’
2004 අපේර්ල් මාසයේ ඉතා උණුසුම් දිනයක සවස 6.00 ට පමණ චන්ද්‍රා දියණියන් දෙදෙනා ඇමතුවා ය. “බලන්න මේ දවස්වල දහදිය ගලන හැටි. හරිම රස්නෙයි. ඔයගොල්ලො මට පටි නයිටියක් මසා දුන්නේ නැහැනේ” යි කීවා ය. ඇයට අවශ්‍ය වූයේ උරහිස්වල පටි දැමූ රාති‍්‍ර ඇඳුමකි. ඇය නිතර ම ඇන්දේ අත් සහිත සිරුර නොපෙනෙන ඇඳුම් ය.
”ඇයි චන්ද්‍රා! ඔයා ම නේද ඉස්සර ළමයින්ට අවවාද කළේ ගෑනු ඇඟ පෙනෙන්නට අඳින්න හොඳ නෑ කියලා” යැයි මම විහිළුවට ඇයට සිනාසුණෙමි.
ඇය මා දෙස බලා පරාජය බාර ගත්තා සේ බිම බලා ගත්තා ය. ඊට පසු දින උදේ 8.00 වන විට රත්නපුරේ මාරපන යුවළ ඇය බැලීමට අපේ ගෙදරට පැමිණිය හ. ඔවුන් ගෙනා තෑගි බෝග අතර පටි ඇල්ලූ නයිටි ද ගෙනැවිත් තිබුණි. එය ද අපේ කිසිම දැනුම් දීමකින් නොවේ.
මගේ බිරිය රෝගීනට ඇප උපස්ථාන කළා ය. දුගී මගී යාචකයනට, විශේෂයෙන් ම පුලන්නන්ට දන් දුන්නා ය. ඇගේ මවටත්, මගේ මවුපිය දෙදෙනාටත් ඉතා ඕනෑකමින් හා ඉවසීමෙන් සාත්තු සප්පායම් කළා ය. මහා සංඝරත්නයට ශ‍්‍රද්ධාවෙන් දන් දුන්නා ය. කර්ම විපාකයක් ලෙස පිළිකා රෝගය වැළඳුණ ද ඇයට අවශ්‍ය සියලු දෙය ලැබුණේ ඇගේ දන් පින්වල දිට්ඨ ධම්ම වේදනීය ආනිශංසයෙනියි සිතමි.
බෙල්ලන පිරිවෙනේ පරිවෙණාධිපති නා හිමියන් ගේ වැඩිමහල් ශිෂ්‍යයා රාජකීය පණ්ඩිත ශාස්ත‍්‍රපති කඹුරාවල සිරි රේවත හිමියෝ ය. මාත් මගේ බිරියත් උන් වහන්සේට සලකන්නේ අපේ ම දරුවකුට ලෙසිනි. මේ වන විට උන් වහන්සේ වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා ස්කොට්ලන්තයට වැඩම කොට සිටියහ. උන් වහන්සේ ලංකාවට වැඩම කළ සෑම දිනයක ම තමන් ගේ මවුපියන් බලන්නටත් පෙර මගේ රෝගී බිරිය ගේ සුව දුක් බැලීමට පැමිණි සේක.
අවසාන භාගයේ දිනක “මම මැරෙන්න කලින් ආයෙත් රේවත හාමුදුරුවන් දැක ගන්න ලැබෙන එකක් නැහැ නේදැ” යි දිනක් චන්ද්‍රා මගෙන් විමසුවා ය. සතියක් ගත වූයේ නැත. රේවත හිමියෝ හදිසියේ ම ලංකාවට වැඩම කළහ. අපේ නිවසට ද වැඩම කොට ඇයට සෙත් පිරිත් දේශනා කළහ. ස්කොට්ලන්තයේ සිට ම ඖෂධ වර්ග පවා ගෙනැවිත් තිබිණි.
2004 මැයි මාසයේ 19 දින ප. ව. 3.00 වන විට චන්ද්‍රා ගේ සියලු ඉන්ද්‍රියයන් කි‍්‍රයා විරහිත බවක් පෙනිණි. ඇගේ ශරීරය අප‍්‍රාණික ය. යම්තමින් හුස්ම වැටෙනවා පමණි, කතාවක් ඇස් හැර බැලීමක් පවා නැත. වහාම වෛද්‍යවරයකු ගෙන්වා සේලයින් දෙන්නට උත්සාහ කළත් එය ද සාර්ථක නො වී ය. මේ අතර බෙල්ලන පිරිවෙනෙන් ස්වාමීන් වහන්සේ පැමිණ සෙත් පිරිත් දේශනයක් ද කළහ. අප හැම කෙනෙකු ගේ ම නෙත් කඳුළින් පිරී ඇත. රාතී‍්‍ර 7.00 ට පමණ මතුගම රෝහලේ ප්රධාන වෛද්‍යවරයා කැඳවා සේලයින් දීමට උත්සාහ කළ ද එයත් අසාර්ථක වීය.
”අපට වඩා නර්ස්ලට පළපුරුද්ද තියෙනවා. පුළුවන්කමක් තිබුණොත් හෙට උදේට රෝහලට ලෙඩාව ගෙන එන්නැයි” පවසා වෛද්‍යවරයා යන්නට ගියේ ය.
පසු දා උදේ ද ඒ තත්ත්වය ම තිබූ නිසා ඇගේ අක‍්‍රීය ශරීරය රෝහලට ගෙන ගියෙමු. හෙදියක් එක් වර ම සාර්ථකව සේලයින් ශරීර ගත කිරීමට සමත් වූවා ය. චන්ද්‍රා ඇස් ඇර බැලුවා ය. එහෙත් කතා කිරීමට නො හැකි ය. අප කියන දේ හොඳින් ඇයට ඇසෙන බව පෙනෙන්නට තිබිණි. මේ මැයි මස 20 වෙනි දා ය. දැන් ඇයට සේලයින් සමඟ විටමින් වර්ග ශරීර ගත වෙයි. එදින රාති‍්‍ර 7.00 ට පමණ මම ඇගේ දෑත් අල්ලා ගෙන “චන්ද්‍රා මේක ගැහැනු වාට්ටුවක් නෙ. අපිට ඉන්න බැහැ නෙ. චූටි දුව ඔයාගෙ ළඟ නතර වෙලා ඉන්නවා. පුතයි මමයි ගෙදර ගිහින් පාන්දරින් ම එන්නම්” යැයි කීවෙමි. ඇය උගුරෙන් ගොර ගොර හඩින් මොනවා දෝ තෙපළා ය. එය “හොඳයි ගිහින් එන්න හෝ ඔයා එන්න කලින් මමත් මෙහෙන් ගිහින් තියේවි” යන්න විය හැකි ය. පසු දින පාන්දර 5 වන විට මමත් පුතාත් රෝහලට ගියෙමු. චූටි දුව හඬා ගෙන අප ඉදිරියට ආවා ය. චන්ද්‍රා පාන්දර 3 ට අපෙන් සමුගෙන ගොස් තිබිණි. ඇගේ සිරුර රෝහලෙන් නිදහස් කැර ගැනීම සඳහා ඇගේ රෝග නිර්ණය වෛද්‍ය වාර්තා අවශ්‍ය බැවින් පුතා සහ අනික් ඥාතීන් එහි සිටිය දී මම යතුරු පැදියෙන් වහා ම නිවසට ආවෙමි. මා එන විට නිවසේ දුරකතනය නාද වෙමින් පැවතිණි. මම ඉක්මනින් දොර හැර දුරකතනය ගතිමි. ඒ ස්කොට්ලන්තයේ සිටින රේවත හාමුදුරුවෝ ය.
”මහින්ද මහත්තයා මගේ ෆෝන් කාඩ් එකේ සල්ලි ඉවර වේගනයි යන්නේ. කට් වෙන්න කලින් මම ඔන්න කතාව කියනවා. මේක හීනයකුත් නොවෙයි. හැබැහිනුත් නොවෙයි. ඊයේ දීප්තිමත් සුදු සාරියක් හැඳ ගත් කාන්තාවක් අපේ විහාරයට ආවා. මම බැලුවා මේ අවේලාවේ කවුද මෙහෙම තනියම කියා. ඇය මට පිටුපා ගෙන විහාරයට ගියා. ධාතු කරඬුවට පසඟ පිහිටුවා වැන්දා. ආපසු මා දෙසට හැරී ආවා. එතකොටයි මම හඳුනා ගත්තේ “චන්ද්‍රා නෝනා කොහොමද මෙහෙ” කියලා මට ඉබේම කියැවුණා.
එතකොට චන්ද්‍රා නෝනා “හාමුදුරුවනේ, මම නිදහස් වුණා” යි හිනැහෙමින් කියා ගෙන ඇවිත් මට වැඳලා අතුරුදන් වුණා. මේකයි කතාව දැන් ලෙඩාට කොහොමද?” හාමුදුරුවෝ එක දිගට පවසා ඇසූහ.
”අනේ!! හාමුදුරුවෝ චන්ද්‍රා අද පාන්දර.....” මට ඉන් එහා කියාගත නොහැකි විය.
”අනේ... හ්...“ දුරකතනය විසන්ධි විය.
(http://www.silumina.lk)
Thursday, April 17, 2008
The Story of Theri Bahuputtika : Dhammapad Verse Verse 115
Introduction: This is the story of a female who strives hard to attain Nibbana in this very life. Here she met all the three factors:
a. Bahuputtika had accrued enough perfection in the past
b. Bahuputtika entered the Order of Sangha
c. Bahuputtika living her last existence in this very life
Having met all the three qualifications, she attained Nibbana in this very life. This again shows that any one irrespective of male or female, one could attain Nibbana in this very life, if he or she meets the three factors.
While residing at the Jetavana monastery, the Buddha uttered Verse (115) with reference to Bahuputtika, a mother of many children.
Dhammapad Verse Verse 115
Once in Savatthi, there lived a couple, with their seven sons and seven daughters. All the children got married and the family was doing quite well. Then, the father died and the mother kept all the property without giving anything to the children. Her sons and daughters wanted the inheritance, so they said, to their mother, "What benefit do we get from our property? Can't we make it multiply? Can't we look after our mother?" They said such things again and again so their mother thought that her children would look after her, and she finally divided up the property without leaving anything for herself.
After the division of the property, she first went to stay with her eldest son, but her daughter-in-law complained and said, "She has come and stayed with us, as if she has given us two shares!", and such other things. So, Bahuputtika went to stay with her second son, and the same things were said. Thus, she went from one son to another, from one daughter to the next; but none of them was willing to take her on for a long stretch of time and none paid her due respect.
The old lady was hurt and felt bitter against her children; she left her family and became a bhikkhuni. Because she was a mother of many children she came to he known as Bahuputtika. Bahuputika realized that she became a bhikkhuni only in her old age and that she must not be negligent, but must make use of the remaining period of her life to the utmost. So, for the whole night, she meditated on the Dhamma taught by the Buddha. The Buddha seeing her from the Jetavana monastery, through supernormal power, sent forth the radiance and appeared seated in front of her. Then the Buddha said to her, "The life of one who does not practice the Dhamma taught by me is useless, even if he were to live for a hundred years."
Then the Buddha spoke in verse as follows:
Verse 115. Better than a hundred years in the life of a person who does not comprehend the Noble Dhamma (Dhammamuttamam), is a day in the life of one who comprehends the Noble Dhamma.
At the end of the discourse Bahuputtika attained Arahatship.
a. Bahuputtika had accrued enough perfection in the past
b. Bahuputtika entered the Order of Sangha
c. Bahuputtika living her last existence in this very life
Having met all the three qualifications, she attained Nibbana in this very life. This again shows that any one irrespective of male or female, one could attain Nibbana in this very life, if he or she meets the three factors.
While residing at the Jetavana monastery, the Buddha uttered Verse (115) with reference to Bahuputtika, a mother of many children.
Dhammapad Verse Verse 115
Once in Savatthi, there lived a couple, with their seven sons and seven daughters. All the children got married and the family was doing quite well. Then, the father died and the mother kept all the property without giving anything to the children. Her sons and daughters wanted the inheritance, so they said, to their mother, "What benefit do we get from our property? Can't we make it multiply? Can't we look after our mother?" They said such things again and again so their mother thought that her children would look after her, and she finally divided up the property without leaving anything for herself.
After the division of the property, she first went to stay with her eldest son, but her daughter-in-law complained and said, "She has come and stayed with us, as if she has given us two shares!", and such other things. So, Bahuputtika went to stay with her second son, and the same things were said. Thus, she went from one son to another, from one daughter to the next; but none of them was willing to take her on for a long stretch of time and none paid her due respect.
The old lady was hurt and felt bitter against her children; she left her family and became a bhikkhuni. Because she was a mother of many children she came to he known as Bahuputtika. Bahuputika realized that she became a bhikkhuni only in her old age and that she must not be negligent, but must make use of the remaining period of her life to the utmost. So, for the whole night, she meditated on the Dhamma taught by the Buddha. The Buddha seeing her from the Jetavana monastery, through supernormal power, sent forth the radiance and appeared seated in front of her. Then the Buddha said to her, "The life of one who does not practice the Dhamma taught by me is useless, even if he were to live for a hundred years."
Then the Buddha spoke in verse as follows:
Verse 115. Better than a hundred years in the life of a person who does not comprehend the Noble Dhamma (Dhammamuttamam), is a day in the life of one who comprehends the Noble Dhamma.
At the end of the discourse Bahuputtika attained Arahatship.
කුම්භ ඝෝෂක සිටුතුමාගේ කථා වස්තුව - දියුණුවේ රහස
පින්වතුනේ, පින්වත් දරුවනේ, සමහර කාල වල දී සිදු වෙන විපත්ති නිසා මනුෂ්‍යයින් හට බොහෝ හානි සිදුවෙනවා. එවැනි විපත්ති කාලයක් රජගහ නුවරට ඇතිවුණා. අහිවාතක නම් වූ භයානක රෝගයක් පැතිර ගියා. බේරෙන්නට පුළුවන් වුණේ ටික දෙනාට යි. බොහෝ දෙනෙක් ඒ රෝගයෙන් මිය ගියා. එක්තරා සිටු මැදුරකටත් ඒ රෝගය පැතිරුණා. සිටුතුමාත් බිරිඳත් තමන්ගේ පුතා කැඳෙව්වා. “පුතේ, අපටත් අහිවාතක රෝගය හැදුණා. දැන් ඉතින් අපේ ජීවිතය විශ්වාස නෑ. මේ රෝගය හැදුන කෙනෙක් බේරුණේ නෑ. මගේ පුතේ, අසවල් අසවල් තැන් වල ධනය සඟවලා තියෙනවා. කෝටි හතළිහක පමණ වස්තුව එහි තියෙනවා. පුතේ, හොඳින් මතක තියාගන්න. අමතක වෙන්න දෙන්න එපා..... දැන් ඉතින් වහාම මේ පළාත ම අත්හැරලා පැනල යන්න. රෝගය බෝවෙන්න කලින් පැනගනින් පුතේ... මේ පව්කාර රෝගය සංසිඳුනු කාලයක ඒ සියලු වස්තුව පුතාට ගන්න පුළුවන්.” මව් පිය බස පිළිගත්තු පුතා රජගහ නුවර අත්හැර පැනගියා. දුක සේ ජීවත් වුණා. නැවත රජගහ නුවරට පැමිණුනේ වසර දොළහකට පස්සෙයි.
එතකොට තමන් ව හඳුනන කවුරුවත් රජගහ නුවර නෑ. අහිවාතක රෝගයෙන් බොහෝ දෙනෙක් මැරිලා තිබුණා. තමන්ගේ සිටු මැදුර තිබුණ තැන සොයාගෙන ගියා. හැම දෙයක් ම ගරා වැටිලා තිබුණා. නමුත් මව් පියන් පෙන්නපු ධනය තියෙන තැන් හොඳින් ආරක්ෂා වෙලා තිබුණා. පුතා කල්පනා කළා. “මං අඳුරන කව්රුවත් මෙහෙ නෑ. මව් පියන්ගේ ධනය තවම ආරක්ෂා වෙලා තියෙනවා. නමුත් මේක මම ගන්න ගියොත් කව්රුවත් මා ගැන නො දන්නා නිසා මං අමාරුවේ වැටෙනවා.”
පුතා ධන ආසාව අත්හැරියා. කුලී වැඩ කරන්න පටන් ගත්තා. අන්තිමේ දී නුවර ප්රධාන වීදියේ කම්කරුවන්ව පාන්දරින් අවදිකරවන රස්සාව ලැබුණා. මෙම පුතා මහ හඬින් කථා කරලා කම්කරුවන්ව අවදි කරවනවා. මොහුගේ හඬ ගාම්භීර යි. ගිගුම් දෙනවා. මේ නිසා මොහුට ඝෝෂක කියන නම වැටුණා. දිනක් මොහුගේ දෝංකාර දෙන ගැඹුරු හඬ බිම්බිසාර රජුටත් අසන්නට ලැබුණා. රජු කල්පනා කළා “මේ හඬ සාමාන්‍ය හඬක් නොවෙයි. මේ හඬට අනුව නම් මොහු මහා ධනවතෙක් විය යුතුයි.”
බිම්බිසාර රජු ඝෝෂකව කැඳෙව්වා. විස්තර විමසුවා. සිටු පවුලට අයිති කෝටි හතළිහක ධනය ගොඩට ගත්තා. ඝෝෂකට ඒ සියල්ල පැවරුවා. රජගහ නුවර සිටු තනතුර දුන්නා. මෙවැනි මහා ධනයකට හිමිකරුවෙක්ව ඉඳගෙනත්, සාමාන්‍ය කම්කරු රැකියාවක් කරන්නට තරම් මොහුගේ ගුණවත් කමත්, නුවණත්, වීරියත් ගැන කවුරුත් පැහැදුනා. රජතුමා බුදුරජාණන් වහන්සේ ළඟට ඝෝෂක සිටාණන් ව කැඳවාගෙන ගියා.
එවේලෙහි දී භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙම ගාථාව වදාළා.
4. උට්ඨානවතෝ සතිමතෝ
සුචිකම්මස්ස නිසම්මකාරිනෝ
සඤ්ඤතස්ස ච ධම්ම ජීවිනෝ
නැගී සිටිනා වීරියෙන් යුතු
ඉතා හොඳ සිහි නුවණකින් යුතු
පිරිසිදුව කරනා දෙයින් යුතු
සොයා බලනා නුවණකින් යුතු
මනා සංවර සීලයෙන් යුතු
ධාර්මික ජීවිතයකින් යුතු
පමාවෙන් තොර දිවි ගෙවන්නා
වේ ය ලොව කිතු ගොස ලබන්නා
පින්වතුනේ, පින්වත් දරුවනේ, දියුණුවේ රහස බලන්න. කෙනෙක් දියුණු වීමට වුවමනා කරන මූලික කරුණු සියල්ල ම මෙතන තියෙනවා. පළමුවෙනි කාරණාව උට්ඨාන වීරිය යි. එනම් නැගී සිටීමේ වීරිය යි. මේ කෙනා හැම තිස්සේ ම ප්‍රබෝධමත් සිතින් ඉන්නවා. ජීවිතය ගැන නිරවුල් ව සැලසුම් කරනවා. ඒ සැලසුම් ක්‍රියාත්මක කරනවා. නැගී සිටිනා වීරිය එය යි.
ඒ වගේ ම හොඳ සිහි නුවණක් අවශ්‍ය යි. සිහි නුවණක් නැත්නම්, උත්සාහයෙන් නියම ප්‍රයෝජනය ගන්නට බැහැ. ඒ නිසා තමන් කරන සෑම දෙයක් ගැන ම හොඳ සිහියක් තියෙන්නට ඕනෙ. ‛මා මෙපමණ ගණනක් උපයනවා. මා වියදම් කළ යුත්තේ මෙපමණ යි.’ ආදී වශයෙන් සිහි නුවණින් යුතුව හැම දෙයක් ම කරනවා.
සුචිකම්ම කියන්නේ පිරිසිදු දේවල් කියන එක යි. පිරිසිදු වැඩ කටයුතු යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ හොරයක්, බොරුවක්, වංචාවක්, රැවටීමක් නැතිව අවංකව කටයුතු කිරීම යි. අවංකව කටයුතු කරන කෙනා ඒ අවංකකම නිසා ම සමාජයේ පිළිගැනීමකට ලක්වෙනවා. එබඳු කෙනෙක් සමඟ ගනුදෙනු කරන්න කවුරුත් කැමතියි.
ඒ වගේ ම නුවණින් විමසා සොයා බලා කටයුතු කිරීම බුද්ධිමත් කෙනෙකුගේ ලක්ෂණය යි. නිසම්මකාරී කියන්නේ ඒ තැනැත්තාට යි. ඉතින් තමන් කරන කියන කටයුතු නුවණින් විමසා බලා කරනවා නම්, ඔහුට වරදින්න තියෙන අවස්ථා අඩුයි. ඔහුට දියුණු වෙන්න තියෙන අවස්ථා වැඩියි.
පුද්ගලයෙකුගේ ජීවිතයක් සාර්ථක වීමට යම් කිසි සංවරකමක් අවශ්‍ය යි. ඒ සංවරකම ලැබෙන්නේ තමන්ගේ ධාර්මික ජීවිතයත් සමඟ යි. සංවරකම තුළින් තමන්ගේ චරිතය සංවර්ධනය වෙනවා. ධාර්මික ජීවිතය තුළින් තමන්ට ලොකු සතුටක් ලැබෙනවා. අනුන්ට යහපත සිදුවෙනවා. මේ ලක්ෂණ ඇති ජීවිතය ලෞකික වශයෙන් අප්‍රමාදී ජීවිතයක්. මේ කෙනා තුළ සතුන් මැරීම නෑ. සොරකම් කිරීම නෑ. අනාචාරයේ හැසිරීම නෑ. බොරුව, වංචාව නෑ. මත් පැන් මත් ද්‍රව්‍ය පාවිච්චිය නෑ. මෙබඳු කෙනෙක් ලෞකික වශයෙන් ප්‍රමාද නෑ. ඒ නිසා ම මෙබඳු කෙනෙකුගේ යශෝරාවය හැම තැන ම පැතිරෙනවා.
පින්වතුනේ, පින්වත් දරුවනේ, මේ ලක්ෂණ ඔබත් ඇති කර ගන්න. ජීවිතයක් ලෞකික වශයෙන් සාර්ථක වීමට මෙම ගාථාවේ සඳහන් උතුම් කරුණ සම්පූර්ණයෙන් ම බලපානවා. පත පත හිටියා කියලා කිසි කෙනෙක් දියුණු වෙන්නෙ නෑ. දියුණු වෙන්නේ එයට වුවමනා කරන හේතු කාරක ධර්ම ඇති කරගත් දවසට යි.
එතකොට තමන් ව හඳුනන කවුරුවත් රජගහ නුවර නෑ. අහිවාතක රෝගයෙන් බොහෝ දෙනෙක් මැරිලා තිබුණා. තමන්ගේ සිටු මැදුර තිබුණ තැන සොයාගෙන ගියා. හැම දෙයක් ම ගරා වැටිලා තිබුණා. නමුත් මව් පියන් පෙන්නපු ධනය තියෙන තැන් හොඳින් ආරක්ෂා වෙලා තිබුණා. පුතා කල්පනා කළා. “මං අඳුරන කව්රුවත් මෙහෙ නෑ. මව් පියන්ගේ ධනය තවම ආරක්ෂා වෙලා තියෙනවා. නමුත් මේක මම ගන්න ගියොත් කව්රුවත් මා ගැන නො දන්නා නිසා මං අමාරුවේ වැටෙනවා.”
පුතා ධන ආසාව අත්හැරියා. කුලී වැඩ කරන්න පටන් ගත්තා. අන්තිමේ දී නුවර ප්රධාන වීදියේ කම්කරුවන්ව පාන්දරින් අවදිකරවන රස්සාව ලැබුණා. මෙම පුතා මහ හඬින් කථා කරලා කම්කරුවන්ව අවදි කරවනවා. මොහුගේ හඬ ගාම්භීර යි. ගිගුම් දෙනවා. මේ නිසා මොහුට ඝෝෂක කියන නම වැටුණා. දිනක් මොහුගේ දෝංකාර දෙන ගැඹුරු හඬ බිම්බිසාර රජුටත් අසන්නට ලැබුණා. රජු කල්පනා කළා “මේ හඬ සාමාන්‍ය හඬක් නොවෙයි. මේ හඬට අනුව නම් මොහු මහා ධනවතෙක් විය යුතුයි.”
බිම්බිසාර රජු ඝෝෂකව කැඳෙව්වා. විස්තර විමසුවා. සිටු පවුලට අයිති කෝටි හතළිහක ධනය ගොඩට ගත්තා. ඝෝෂකට ඒ සියල්ල පැවරුවා. රජගහ නුවර සිටු තනතුර දුන්නා. මෙවැනි මහා ධනයකට හිමිකරුවෙක්ව ඉඳගෙනත්, සාමාන්‍ය කම්කරු රැකියාවක් කරන්නට තරම් මොහුගේ ගුණවත් කමත්, නුවණත්, වීරියත් ගැන කවුරුත් පැහැදුනා. රජතුමා බුදුරජාණන් වහන්සේ ළඟට ඝෝෂක සිටාණන් ව කැඳවාගෙන ගියා.
එවේලෙහි දී භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙම ගාථාව වදාළා.
4. උට්ඨානවතෝ සතිමතෝ
සුචිකම්මස්ස නිසම්මකාරිනෝ
සඤ්ඤතස්ස ච ධම්ම ජීවිනෝ
නැගී සිටිනා වීරියෙන් යුතු
ඉතා හොඳ සිහි නුවණකින් යුතු
පිරිසිදුව කරනා දෙයින් යුතු
සොයා බලනා නුවණකින් යුතු
මනා සංවර සීලයෙන් යුතු
ධාර්මික ජීවිතයකින් යුතු
පමාවෙන් තොර දිවි ගෙවන්නා
වේ ය ලොව කිතු ගොස ලබන්නා
පින්වතුනේ, පින්වත් දරුවනේ, දියුණුවේ රහස බලන්න. කෙනෙක් දියුණු වීමට වුවමනා කරන මූලික කරුණු සියල්ල ම මෙතන තියෙනවා. පළමුවෙනි කාරණාව උට්ඨාන වීරිය යි. එනම් නැගී සිටීමේ වීරිය යි. මේ කෙනා හැම තිස්සේ ම ප්‍රබෝධමත් සිතින් ඉන්නවා. ජීවිතය ගැන නිරවුල් ව සැලසුම් කරනවා. ඒ සැලසුම් ක්‍රියාත්මක කරනවා. නැගී සිටිනා වීරිය එය යි.
ඒ වගේ ම හොඳ සිහි නුවණක් අවශ්‍ය යි. සිහි නුවණක් නැත්නම්, උත්සාහයෙන් නියම ප්‍රයෝජනය ගන්නට බැහැ. ඒ නිසා තමන් කරන සෑම දෙයක් ගැන ම හොඳ සිහියක් තියෙන්නට ඕනෙ. ‛මා මෙපමණ ගණනක් උපයනවා. මා වියදම් කළ යුත්තේ මෙපමණ යි.’ ආදී වශයෙන් සිහි නුවණින් යුතුව හැම දෙයක් ම කරනවා.
සුචිකම්ම කියන්නේ පිරිසිදු දේවල් කියන එක යි. පිරිසිදු වැඩ කටයුතු යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ හොරයක්, බොරුවක්, වංචාවක්, රැවටීමක් නැතිව අවංකව කටයුතු කිරීම යි. අවංකව කටයුතු කරන කෙනා ඒ අවංකකම නිසා ම සමාජයේ පිළිගැනීමකට ලක්වෙනවා. එබඳු කෙනෙක් සමඟ ගනුදෙනු කරන්න කවුරුත් කැමතියි.
ඒ වගේ ම නුවණින් විමසා සොයා බලා කටයුතු කිරීම බුද්ධිමත් කෙනෙකුගේ ලක්ෂණය යි. නිසම්මකාරී කියන්නේ ඒ තැනැත්තාට යි. ඉතින් තමන් කරන කියන කටයුතු නුවණින් විමසා බලා කරනවා නම්, ඔහුට වරදින්න තියෙන අවස්ථා අඩුයි. ඔහුට දියුණු වෙන්න තියෙන අවස්ථා වැඩියි.
පුද්ගලයෙකුගේ ජීවිතයක් සාර්ථක වීමට යම් කිසි සංවරකමක් අවශ්‍ය යි. ඒ සංවරකම ලැබෙන්නේ තමන්ගේ ධාර්මික ජීවිතයත් සමඟ යි. සංවරකම තුළින් තමන්ගේ චරිතය සංවර්ධනය වෙනවා. ධාර්මික ජීවිතය තුළින් තමන්ට ලොකු සතුටක් ලැබෙනවා. අනුන්ට යහපත සිදුවෙනවා. මේ ලක්ෂණ ඇති ජීවිතය ලෞකික වශයෙන් අප්‍රමාදී ජීවිතයක්. මේ කෙනා තුළ සතුන් මැරීම නෑ. සොරකම් කිරීම නෑ. අනාචාරයේ හැසිරීම නෑ. බොරුව, වංචාව නෑ. මත් පැන් මත් ද්‍රව්‍ය පාවිච්චිය නෑ. මෙබඳු කෙනෙක් ලෞකික වශයෙන් ප්‍රමාද නෑ. ඒ නිසා ම මෙබඳු කෙනෙකුගේ යශෝරාවය හැම තැන ම පැතිරෙනවා.
පින්වතුනේ, පින්වත් දරුවනේ, මේ ලක්ෂණ ඔබත් ඇති කර ගන්න. ජීවිතයක් ලෞකික වශයෙන් සාර්ථක වීමට මෙම ගාථාවේ සඳහන් උතුම් කරුණ සම්පූර්ණයෙන් ම බලපානවා. පත පත හිටියා කියලා කිසි කෙනෙක් දියුණු වෙන්නෙ නෑ. දියුණු වෙන්නේ එයට වුවමනා කරන හේතු කාරක ධර්ම ඇති කරගත් දවසට යි.
නන්ද මහරහතන් වහන්සේ ගේ කථාව
ධර්මය තුළින් සිත නො රැකුණොත් අමාරුවේ වැටෙනවා. ධර්මය තුළ රැඳූනු සිත හැම තිස්සේ ම රැකෙනවා.
පින්වත් දරුවනේ, අපේ සිද්ධාර්ථ කුමාරයා ගේ පවුලේ තොරතුරු ඔබ සෑහෙන්න දන්නවා. මහමායා බිසවුන් වහන්සේ කළුරිය කළේ සිදුහත් කුමාරයා ඉපදිලා දවස් හතේ දි. ඊටපස්සේ බිසව බවට පත් වුණේ ප්‍රජාපති ගෞතමී දේවිය යි. එතුමිය ඉතාමත්ම කරුණාවන්ත කෙනෙක්. තමන් ගේ ම දරුවෙකුට වගේ සිදුහත් කුමාරයාටත් කිරි පොවා සැළකුවා. ඒ ප්‍රජාපතී ගෞතමී දේවියට දරුවන් දෙදෙනෙක් ලැබුණා. පුතා තමයි නන්ද කුමාරයා. දුවට කිව්වේ නන්දා කුමරිය කියල යි.
සම්බුද්ධත්වයෙන් පසු බුදු රජාණන් වහන්සේ කපිලවස්තු නගරයට වැඩම කළ බව අපි කලින් කථා කළා නෙ. සුද්ධෝදන රජතුමා ගේ ඔටුන්න හිමි කුමාරයා වෙලා හිටිය සිදුහත් කුමාරයා පැවිදි වුණාට පස්සේ ඔටුන්න හිමි කුමාරයා බවට පත් වුණේ නන්ද කුමාරය යි. නන්ද කුමාරයා ගේ ඔටුනු පළඳින අභිෂේක මංගල්‍යයත්, අළුතෙන් රජමැඳූරට පිවිසීමේ මංගල්‍යයත්, කුමාරියක් සරණපාවා ගැනීමේ මංගල්‍යයත් එක දවසේ ම කිරීමට යි ඔවුන් කටයුතු සංවිධානය කරමින් සිටියේ. ඔය අතරේ තමයි බුදු රජාණන් වහන්සේ මාළිඟාවට වැඩම කරලා ධර්ම දේශනා කළේ. ඒ ධර්මය ඇසූ සුද්ධෝදන රජතුමා, ප්‍රජාපතී බිසව මඟඵල ලැබූ බවත් ඔබ දන්නවා. ඉතින් එදා බුදු රජාණන් වහන්සේ රජමාළිඟාවේ දහම් දෙසලා ආපසු නිග්‍රෝධාරාමයට වඩින්න සූදානම් වුණා. නන්ද කුමාරයා උන්වහන්සේ ළඟින් හිටගෙන හිටියා. “පින්වත් නන්ද, මේ පාත්රය ගන්න” කියලා නන්ද කුමාරයා ගේ අතට බුදු රජාණන් වහන්සේ තම පාත්රය දුන්නා. නන්ද කුමාරයාට හරි සතුටුයි. තමන් ගේ සහෝදරයා බුදු රජාණන් වහන්සේ නමක් නිසා. බුදු රජාණන් වහන්සේ ස්වාමීන් වහන්සේලාත් සමඟ හෙමින් හෙමින් නිග්‍රෝධාරාමයට වඩිනවා. නන්ද කුමාරයා හිතුවේ මාළිඟවේ පඩිපෙළ ළඟ දී හෝ දොරටුව ළඟ දී හෝ පාත්රය ආපසු ගනීවි කියල යි. නමුත් බුදු රජාණන් වහන්සේ පාත්රය ආපසු ගත්තේ නැහැ. ඒ නිසා ම උන්වහන්සේත් සමඟ ම පසුපසින් යන්නට නන්ද කුමාරයාට සිදු වුණා. ඔය අතරේ නන්ද කුමාරයා සමඟ සරණ බන්ධනයට පැමිණුන ජනපද කල්‍යාණී නම් අතිශයින් ම ලස්සන කුමාරිය මාළිඟාවේ උඩුමහළේ සඳළුතලයේ සිට බලාසිටියා. ඇය නන්ද කුමාරයාට අතිනුත් ඇස්වලිනුත් හඟවලා කිව්වා ආපසු ඉක්මණින් ම එන්න කියලා. ඇය ආදරයෙන් සිනහ වෙවී බලාගෙන සිටියා. නන්ද කුමාරයා ඇයගේ රූපයට වසඟ වෙලයි හිටියේ. ඔහුත් ඇය දිහා බලලා ඉක්මණින් ම එනවා කියන අදහසින් සිනහ වුණා. අන්තිමේ දී නන්ද කුමාරයා පාත්‍රයත් අරගෙන නිග්‍රෝධාරාමය දක්වාම ගමන් කළා. නිග්‍රෝධාරාමයේ දී පාත්රය බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ අතට දුන්නා. බුදු රජාණන් වහන්සේ නන්ද කුමාරයාගෙන් මෙහෙම අසා වදාළා. “පින්වත් නන්ද, ඔයත් මේ අනිත් ස්වාමීන් වහන්සේලා වගේ පැවිදි වුණොත් හොඳයි නේද?” නන්ද කුමාරයාට කරගන්න දෙයක් නැහැ. ජනපද කල්‍යාණිව මතක් වෙන්න ගත්තා. ආපසු මාළිඟාවට දුවගෙන යනකල් සිහි නැතුව හිටියේ. නමුත් දැන් බුදු රජාණන් වහන්සේ ම පැවිදි වෙන්න කියනවා. තමන් ගේ ආදරණීය සහෝදරයාණන් වහන්සේ සිද්ධාර්ථ ගෞතමයන් වහන්සේ පැවිදි වෙන්න කියා කියද්දී මඟ හරින්නේ කොහොම ද? ඒක කොහොමත් ම කරන්න බැහැ. නන්ද කුමාරයා “හොඳයි ස්වාමීනී” කියලා කැමැති වුණා. පින්වත් දරුවනේ, බැ බැල්මට පෙනෙන්නේ නන්ද කුමාරයාට මහා අසාධාරණයක් වුණා වගේ. ඔටුනු පළඳින්න හිටිය, ලස්සනම කුමාරිකාවක් සමඟ විවාහ වෙන්න හිටිය කුමාරයෙකුට ඒ අවස්ථාව නැති වුණා නේද කියලා ඔබට හිතෙන්නට පුළුවනි. නමුත් අප මෙතැන දී සිතිය යුත්තේ අපි බලන පිළිවෙලට නොවෙයි. බුදු රජාණන් වහන්සේ නමක් මේ ජීවිතය දිහා බලන පිළිවෙළට යි.
පින්වත් දරුවනේ, මේ සංසාරය කියල කියන්නේ සතර අපායෙහි වැටි වැටී යන ගමනක්. ඒ ගැන බුදු රජාණන් වහන්සේ මේ විදිහට අවබෝධ කරගෙන තියෙනවා. යම් කෙනෙක් සක්විති රජවෙලා උපන්නොත් ඒක මේ සාමාන්‍ය රජකමකට වඩා ඉතාමත් ම ශ්‍රේෂ්ඨ දෙයක්. ඒකට හේතුව නම් ඒ සක්විති රජතුමා ධර්මයෙන් මිසක්, අධර්මයෙන් රජ කරන්නේ නැතිකමයි. ඔහු අවිආයුධවලින් තොරව රටවැසියා සීලයෙහි පිහිටුවලා, ධර්ම රාජ්‍යයක් බිහි කරනවා. ඒක විශාල පිනක්. ඒ පින නිසා ම ඒ සක්විති රජුත් මරණින් මතු දෙවියන් අතරේ උපදිනවා. නමුත් ඒ දෙවියන් ගේ දිව්‍ය ආයුෂ අවසන් වුණාට පස්සේ නිරයේ උපදින්න වුණත් පුළුවනි. තිරිසන් අපායේ උපදින්න වුණත් පුළුවනි. ප්‍රේතලෝකයෙහි උපදින්න වුණත් පුළුවනි. ඒ කියන්නේ ඒ කෙනා නෑම අපායක උපදින්න පුළුවන් බව යි. ඔහුට තිබෙන්නේ එවැනි අනතුරක් නම්, ඒ සක්විති රජකම ඉතාම තාවකාලික එකක් නොවේ ද? නමුත් පින්වත් දරුවනේ, ඉතා දිලිඳූ කෙනෙක් වුණත් චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය අවබෝධ කරලා සෝවාන් වුණොත් එයා මරණින් මතු දෙවියන් අතරේ උපදිනවා. ඉතින් ඒ කෙනා ඒ දිව්‍ය ආයුෂ අවසන් වුණාට පස්සේ එක්කෝ මිනිස් ලෝකෙට ඒවි. එහෙමත් නැත්නම් ආයෙමත් දෙවියන් අතර උපදීවි. ඒ කෙනා කිසිසේත් ම සතර අපායේ වැටෙන්නේ නැහැ. එහෙමනම් වඩාත් ම රැකවරණයක් තියෙන්නේ කාට ද? සක්විති රජතුමාට ද? සෝවාන් වුණු දුප්පත් කෙනාට ද? මේ නිසා බුදු රජාණන් වහන්සේ ධර්මය අවබෝධ කිරීම ම යි වඩාත් ශ්‍රේෂ්ඨ ලෙස දැක්කේ. උන්වහන්සේ මෙහෙම වදාළා. “මේ මහා පොළොවේ අධිපතිකම ලබනවාටත් වඩා, දෙව්ලොව උපදිනවාටත් වඩා, සියළු ලොවට අධිපති වනවාටත් වඩා, සෝවාන් වීම උතුම්” කියලා. ඒ නිසා නන්ද කුමාරයා ගේ පැවිදි වීම ගැන අපි සිතන්න නෑ ඔය විදිහට ම යි. එහෙම නැත්නම්, අපට මේ වෙනස තේරුම් ගන්න බැරිව යනවා.
ඉතින් පින්වත් දරුවනේ, නන්ද කුමාරයා පැවිදි වුණා. දැන් නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ලස්සන සිවුරු පොරොවනවා. වටිනා පාත්‍රයක් පරිහරණය කරනවා. ඇතැම් විට ඇස්වල අඳූන් පවා ගානවා. මෙයා පැවිදි වුණා ලස්සනට ඉන්න ම යි කල්පනාව. වනයට ගියත්, ගස් සෙවණට ගියත්, තනි වුණ හැම වෙලාවෙම ජනපද කල්‍යාණිය ගේ රූපය ගැන හිත හිතා ඉන්නවා මිසක්, ධර්මය සිහි කරන්නේ නැහැ. එතකොට නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ සිහි නුවණ පිරිහෙනවා. රාග සිත් ඇති වෙනවා. අන්තිමේ දී ජනපද කල්‍යාණිය ගැන හිතල හිතල හිත හොඳට ම විසිරුණා. සිහිනෙන් පෙනෙන්නෙත් ජනපද කල්‍යාණි ඔහුට අඬගසන ආකාරය යි. අන්තිමේ දී සිත හදා ගැනීම හොඳට ම බැරි වුණා. සිවුරු හැර යන්න තීරණය කළා. ස්වාමීන් වහන්සේලාට කිව්වා. “අනේ ... මට හරි අමාරුයි. ඇඟ බරයි. සිතට සැහැල්වක් නෑ. කරන්න න කුමක් ද කියල මට තේරෙන්නෙ නෑ. මං මේ සිල් රකින්නේ සතුටින් නොවේ. මං ආපහු මාළිඟාවට යනවා.” මෙය ඇසූ ස්වාමීන් වහන්සේලාට මහත් අනුකම්පාවක් හට ගත්තා. ශරීරයක් තුළ තිබෙන අපවිත්‍ර දේවල් ගොඩක්ම යි. ඇස්වලින් කඳූළු ගලනවා. කබ ගලනවා. කණින් කලාඳූරු ගලනවා. නාසයෙන් සොටු ගලනවා. කටින් කෙළ ගලනවා. ඇඟෙන් දහඩිය ගලනවා. මල මූත්‍ර ගලනවා. මේවා හැර මේ සිරුරින් කවදාවත් සුවඳක් හමන්නේ නැහැ. අපවිත්‍ර දේවල් පිරුණු අලංකාර භාජනයක් වගේ. ඒ පිට ඔපයට තමයි සියළු දෙනාම රැවටෙන්නේ. රහතන් වහන්සේලාට, නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගැන මහත් අනුකම්පාවක් හට ගත්තා. ස්ත්‍රියක ගේ රුවට වසඟ වී සිතෙහි හටගත් රාගයට මුලා වී අමාරුවේ වැටෙන්නයි යන්නේ ආයෙ ආයෙමත් මැරෙන උපදින සංසාරෙටම යි වැටෙන්න යන්නේ. බුදු රජාණන් වහන්සේට නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ මේ කලකිරීම ගැන සැළ කළා. එදා බුදු රජාණන් වහන්සේ නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේට අඬගසා වදාළා. “පින්වත් නන්ද, මෙහෙ එන්න ... අපි ගමනක් යමු” කියලා නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ අතින් අල්ලා ගත්තා. එතකොට ම බුදු රජාණන් වහන්සේ නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ සමඟ දෙව්ලොව පහළ වුණා. නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේට හරිම පුදුම යි. “ෂා ...! එහෙනම් මේක තමයි දිව්‍ය ලෝකෙ කියන්නේ. හා ... හරීම පුදුම යි. අන්න ... අන්න ... දිව්‍ය අප්සරාවන් එනවා. අන්න .. දිව්‍ය අප්සරාවන් එන්නේ මේ පැත්තට යි. ෂා ..! හරී ම ලස්සන යි. හිස කෙස් රන්වන් පාට යි. දෑස් නිල්වන් පාට යි. පාවල යටිපතුල් රෝසපාට යි. හැබෑ ම ලස්සන යි.” නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ අසංවර හිතට වැටහුණේ මේ දිව්‍ය අප්සරාවන් ගේ රූප ශෝභාව විතරම යි. නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ පුදුමයෙන් වගේ බලාගෙන හිටියා. ඒ දිව්‍ය අප්සරාවන් හැමෝ ම ඈත සිටන් ම බුදු රජාණන් වහන්සේට වන්දනා කරමින් නැමි නැමී ආවා. ඉතාමත් ආදර ගෞරවයෙන් වන්දනා කළා. කථාබස් කළා. නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ සිත ඒ දිව්‍ය අප්සරාවන් කෙරෙහි මුළුමණින් ම වසඟ වුණා. ඊට පස්සේ බුදු රජාණන් වහන්සේ ආයෙමත් නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ අතින් අල්ලා ගත්තා. වේළුවනාරාමයෙහි පහළ වුණා. නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ දෑස් ලොකු කර ගෙන බුදු රජාණන් වහන්සේ දිහා ඇස් පිය නො හෙළා බලා සිටියා. “පින්වත් නන්ද, දැන් ඔබට මොකක් ද හිතෙන්නේ? වඩාත් ම ලස්සන කවුද? ජනපද කල්‍යාණි ද? දිව්‍ය අප්සරාවන් ද?” “ස්වාමීනී, භාග්‍යවතුන් වහන්ස, මට තවමත් පුදුම යි. තවමත් සිතා ගන්න බැහැ. තවමත් සිහිනයක් වගේ. එතරම් ම ලස්සන අප්සරාවන් මේ ලෝකේ ඉන්නවා ද කියලා මං දෙව්ලොව යනකල් ම දැන ගෙන හිටියේ නැහැ. ස්වාමීනී, මේ දිව්‍ය අප්සරාවන් ගැන සිතත් දී ජනපද කල්‍යාණි ගැන මට හිතෙන්නේ හේනක පිලිස්සුනු වැඳිරියක් වගේ කියල යි. අප හිතන තරම් ලස්සනක් මිනිස් ශරීරවල නැහැ. ඒක තේරෙන්නේ දිව්‍ය ශරීර දැක්ක විට යි.” “එහෙමනම් පින්වත් නන්ද, මා ඔබට පොරොන්දු වෙන්නම්. මා කියන ආකාරයට මා දෙන උපදෙස් පරිදි ඔබ සිල් රැක්කොත් ධර්මයෙහි හැසිරුණොත් ඔබ දෙව්ලොව උපදීවි. එතකොට ඔය අප්සරාවන් පන්සියයක පිරිවරක් ඔබට ලැබේ වි.” නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ පුදුමයෙන් පුදුමයට පත් වුණා. සතුටින් හිනා ගියා. වචන පැටළුනා. “ස් .. ස්වාමීනී, .... ඇ ..... ඇත්තට ම ද? ඕක ඇත්තක් ම ද? දිව්‍ය අප්සරාවන් පන්සියයක් ම ලැබෙනවා ද?” “ඔව් පින්වත් නන්ද, දිව්‍ය අප්සරාවන් පන්සියයක් ම ලැබෙනවා.” නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ තුන් වතාවක් ම අහලා තහවුරු කරගත්තා. ආයෙනම් සිවුරු අරින්නේ නැහැ කියලා සිත දැඩි කරගත්තා. සිල්පද ටික පිරිසිදුවට රැකගන්නවා කියල අදිටන් කර ගත්තා. ලස්සන සිවුරු අත්හැරියා. පාංසකූල සිවුරක් පොරොවා ගත්තා. මැටි පාත්‍රයක් අතට ගත්තා. ඇස්වල තවරාගෙන සිටි අඳූන් සෝදල දැම්මා. සාමාන්‍ය පැවිද්දෙක් බවට පත් වුණා. හැමෝට ම පුදුම යි. කොහොම ද මේ ස්වාමීන් වහන්සේ මෙතරම් ඉක්මණින් වෙනස් වුණේ? ටිකෙන් ටික ආරංචි වුණා. ස්වාමීන් වහන්සේලා නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේගෙන් සිනහ වෙවී ප්‍රශ්න කළා. “හා ... ආයුෂ්මත් නන්දයන් ගණුදෙණුවක් කරගත්ත නේද? කුලියට සිල් රකිනවා නේද? මහණකමත් අඩුමිලට දෙනවා නේද? දිව්‍ය අප්සරාවන් පතා ගෙන බඹසර රකිනවා නේද?” රහතන් වහන්සේලා ගේ මේ කථාබහ අසා නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ලැජ්ජාවට පත් වුණා. දිව්‍ය අප්සරාවන් ගැන සිතන කොටත් පිළිකුළක් ඇති වුණා. එපා වුණා. අන්තිමේ දී උන්වහන්සේ හුදෙකලා වුණා. සමාධිය දියුණු කළා. කෙලෙස් දුරු කරන වීරිය ඇති කරගත්තා. සිත රැකගත්තා. ධර්මයට පැමිණුනා. සියළු කෙලෙසුන් දුරු කරලා රහතන් වහන්සේ නමක් බවට පත් වුණා. බාහිර දෙයට ආශා කිරීම නිසා බොහෝ පීඩා වින්ඳ නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ජයගත්තා. ආශාව පරාජයට පත් වුණා. මෙය නිමිති කොට බුදු රජාණන් වහන්සේ ලස්සන ගාථා දෙකක් මේ අයුරින් වදාළා.
යථාගාරං දුච්ඡන්නං වුට්ඪි සමතිවිජ්ක්ධති
ඒවං අභාවිතං චිත්තං රාගෝ සමතිවිජ්ක්ධති
තේරුම:
නිසි අයුරින් පිළිවෙලකට - වහළ සෙවිලි කොට නැතිවිට
වැසිවසිනා කාලෙට ඒ - වහළින් ගෙට ගලයි වතුර
භාවනාව තුළින් හොඳට - සිත රැකගෙන නො මැති කලට
සංවරකම නැති එසිතට - ගලයි රාග කෙලෙස් කසට
යථාගාරං සුච්ඡන්නං වුට්ඪි න සමතිවිජ්ක්ධති
ඒවං සුභාවිතං චිත්තං රාගෝ න සමතිවිජ්ක්ධති
තේරුම:
නිසි අයුරින් පිළිවෙලකට - වහළ සෙවිලි කොට ඇතිවිට
වැසිවසිනා කාලෙට ඒ - වහළින් ගෙට නො එයි වතුර
භාවනාව තුළින් හොඳට - සිත රැකගෙන සිටිනා විට
සංවර වී තිබෙන සිතට - නො එයි රාග කෙලෙස් කසට
පින්වත් දරුවනේ, නො වටිනා දෙයට ආශා කිරීම නිසා බොහෝ දෙනෙකුට වටිනා දේවල් අහිමි වෙනවා. සමහරුන් සෙල්ලමට ආශයි. ඒ නිසා ම අධ්‍යාපනය අහිමි කරගන්නවා. දියුණු වෙන්න තියෙන මාර්ග නැති කරගන්නවා. අන්තිමේ දී පසු තැවි තැවී ඉන්නවා. සමහරු ඉගෙන ගන්න කාලෙ ප්‍රේම සම්බන්ධතා ඇති කරගන්නවා. ඒව ගැන ම කථාබස් කර කර ඉන්නවා. ඒ තුළින් ම සතුටු වෙවී ඉන්නවා. අන්තිමේ දී ඒ නිසා ම දුකට පත්වෙනවා. විභාග අසමත් වෙනවා. රැකීරක්ෂාවල් නැති කරගන්නවා. සමහරු මත්පැන්වලට ආශා කරනවා. උත්සවවල දී මත්පැන් බීලා ආඩම්බරයෙන් නටනවා. පිරිස මැද්දේ කැපී පෙනෙන්න මහන්සි ගන්නවා. මහා ලොකු වීරකමක් කියල හිතාගෙන බොන්න පටන් ගන්නවා. අන්තිමේ දී බේබද්දෙක් වෙනවා. මිල මුදල් නාස්ති කරගන්නවා. පව්කාර යාළු මිත්රයන් පිරිවරාගන්නවා. ශරීර සෞඛ්‍ය විනාශ කරගන්නවා. ශෝක වෙවී ජීවිතය අවසන් කරනවා. සමහරුන් සතුන් මරන්න ආශයි. මේ නිසා ම දඩයමේ යනවා. මාළු අල්ලනවා. සතුන්ට වද දෙනවා. මේ හැමදෙයින් ම සිත පිරිහෙනවා. ඇත්තෙන්ම පිරිහුණු සිතක් තියෙන නිසා ම යි මෙවැනි දෙය සිතට ඇතුළු වෙන්නේ. වහලේ හොඳට හෙවිළි කරලා නැතිනම්, වැස්ස වහින විට වහළයේ ඒ සිදුරු අතරින් ගෙට වතුර ගලන එක නවත්වාගන්නේ කොහො ම ද? පිරිහුණු සිතක් ඇති කෙනා ගේ සිතට පවිටු ආශාවල් ඇති වෙන කොට වළක්වාගන්නේ කොහොම ද? ඒක ඉතාම අමාරු දෙයක්. මේ ලෝකයේ බොහෝ දෙනෙක් ජීවත් වෙන්නේ සිතට රැකවරණයක් නැතුව යි. ඒ නිසා තමන් ගේ සිතේ කෙලෙස් ඇති වෙලා ඒ කෙලෙස් විසින් තමා ව විනාශ කර දමන්නේ තමා නො දැන සිටිද්දිම යි. ඒ තරම් භයානක යි.
පින්වත් දරුවනේ, දහම තුළ රැකගත් සිත හරිම අසිරිමත්. ඒ සිත පූජනීය යි. බාහිර කෙනෙකුට මොන ම ක්‍රමයකටවත් ඒ පිරිසිදුකම නැති කරන්න බැහැ. සිත අපිරිසිදු වෙන්නේ රාගය, ද්වේශය, මුලාව ආඩම්බරකම, ඊර්ෂ්‍යයාව, පලිගැනීම, එකට එක කිරීම, ගුණමකුකම, කෙලෙහිගුණ නො දැනීම ආදී දේවල්වලිනුයි. සිත පිරිසිදු වෙන්නෙත් ඔවැනි දේ දුරු කිරීමෙනුයි. එතකොට සංවරකම, සිහිනුවණ, වීරිය, ගුණවත්කම, නිහතමානීකම, නො ඇලීම, මෛත්‍රිය ආදී උසස් දේවල් සිත තුළ වැඩෙනවා. එයින් තමයි රැකවරණය ලැබෙන්නේ. නිවසක වුණත් වහළය හොඳින් සෙවිලි කොට තිබෙනවා නම්, කොයිතරම් වැස්සත් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ඒ වැස්සෙන් ගේ ඇතුළ තෙමෙන්නේ නැහැ. ධර්මය තුළින් රැකවරණය ලැබූ සිත අන්න ඒ වගේ ම යි. යහපතක් ම සැළසෙනවා. අයහපතින් වළකිනවා.
පින්වත් දරුවනේ, අපේ සිද්ධාර්ථ කුමාරයා ගේ පවුලේ තොරතුරු ඔබ සෑහෙන්න දන්නවා. මහමායා බිසවුන් වහන්සේ කළුරිය කළේ සිදුහත් කුමාරයා ඉපදිලා දවස් හතේ දි. ඊටපස්සේ බිසව බවට පත් වුණේ ප්‍රජාපති ගෞතමී දේවිය යි. එතුමිය ඉතාමත්ම කරුණාවන්ත කෙනෙක්. තමන් ගේ ම දරුවෙකුට වගේ සිදුහත් කුමාරයාටත් කිරි පොවා සැළකුවා. ඒ ප්‍රජාපතී ගෞතමී දේවියට දරුවන් දෙදෙනෙක් ලැබුණා. පුතා තමයි නන්ද කුමාරයා. දුවට කිව්වේ නන්දා කුමරිය කියල යි.
සම්බුද්ධත්වයෙන් පසු බුදු රජාණන් වහන්සේ කපිලවස්තු නගරයට වැඩම කළ බව අපි කලින් කථා කළා නෙ. සුද්ධෝදන රජතුමා ගේ ඔටුන්න හිමි කුමාරයා වෙලා හිටිය සිදුහත් කුමාරයා පැවිදි වුණාට පස්සේ ඔටුන්න හිමි කුමාරයා බවට පත් වුණේ නන්ද කුමාරය යි. නන්ද කුමාරයා ගේ ඔටුනු පළඳින අභිෂේක මංගල්‍යයත්, අළුතෙන් රජමැඳූරට පිවිසීමේ මංගල්‍යයත්, කුමාරියක් සරණපාවා ගැනීමේ මංගල්‍යයත් එක දවසේ ම කිරීමට යි ඔවුන් කටයුතු සංවිධානය කරමින් සිටියේ. ඔය අතරේ තමයි බුදු රජාණන් වහන්සේ මාළිඟාවට වැඩම කරලා ධර්ම දේශනා කළේ. ඒ ධර්මය ඇසූ සුද්ධෝදන රජතුමා, ප්‍රජාපතී බිසව මඟඵල ලැබූ බවත් ඔබ දන්නවා. ඉතින් එදා බුදු රජාණන් වහන්සේ රජමාළිඟාවේ දහම් දෙසලා ආපසු නිග්‍රෝධාරාමයට වඩින්න සූදානම් වුණා. නන්ද කුමාරයා උන්වහන්සේ ළඟින් හිටගෙන හිටියා. “පින්වත් නන්ද, මේ පාත්රය ගන්න” කියලා නන්ද කුමාරයා ගේ අතට බුදු රජාණන් වහන්සේ තම පාත්රය දුන්නා. නන්ද කුමාරයාට හරි සතුටුයි. තමන් ගේ සහෝදරයා බුදු රජාණන් වහන්සේ නමක් නිසා. බුදු රජාණන් වහන්සේ ස්වාමීන් වහන්සේලාත් සමඟ හෙමින් හෙමින් නිග්‍රෝධාරාමයට වඩිනවා. නන්ද කුමාරයා හිතුවේ මාළිඟවේ පඩිපෙළ ළඟ දී හෝ දොරටුව ළඟ දී හෝ පාත්රය ආපසු ගනීවි කියල යි. නමුත් බුදු රජාණන් වහන්සේ පාත්රය ආපසු ගත්තේ නැහැ. ඒ නිසා ම උන්වහන්සේත් සමඟ ම පසුපසින් යන්නට නන්ද කුමාරයාට සිදු වුණා. ඔය අතරේ නන්ද කුමාරයා සමඟ සරණ බන්ධනයට පැමිණුන ජනපද කල්‍යාණී නම් අතිශයින් ම ලස්සන කුමාරිය මාළිඟාවේ උඩුමහළේ සඳළුතලයේ සිට බලාසිටියා. ඇය නන්ද කුමාරයාට අතිනුත් ඇස්වලිනුත් හඟවලා කිව්වා ආපසු ඉක්මණින් ම එන්න කියලා. ඇය ආදරයෙන් සිනහ වෙවී බලාගෙන සිටියා. නන්ද කුමාරයා ඇයගේ රූපයට වසඟ වෙලයි හිටියේ. ඔහුත් ඇය දිහා බලලා ඉක්මණින් ම එනවා කියන අදහසින් සිනහ වුණා. අන්තිමේ දී නන්ද කුමාරයා පාත්‍රයත් අරගෙන නිග්‍රෝධාරාමය දක්වාම ගමන් කළා. නිග්‍රෝධාරාමයේ දී පාත්රය බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ අතට දුන්නා. බුදු රජාණන් වහන්සේ නන්ද කුමාරයාගෙන් මෙහෙම අසා වදාළා. “පින්වත් නන්ද, ඔයත් මේ අනිත් ස්වාමීන් වහන්සේලා වගේ පැවිදි වුණොත් හොඳයි නේද?” නන්ද කුමාරයාට කරගන්න දෙයක් නැහැ. ජනපද කල්‍යාණිව මතක් වෙන්න ගත්තා. ආපසු මාළිඟාවට දුවගෙන යනකල් සිහි නැතුව හිටියේ. නමුත් දැන් බුදු රජාණන් වහන්සේ ම පැවිදි වෙන්න කියනවා. තමන් ගේ ආදරණීය සහෝදරයාණන් වහන්සේ සිද්ධාර්ථ ගෞතමයන් වහන්සේ පැවිදි වෙන්න කියා කියද්දී මඟ හරින්නේ කොහොම ද? ඒක කොහොමත් ම කරන්න බැහැ. නන්ද කුමාරයා “හොඳයි ස්වාමීනී” කියලා කැමැති වුණා. පින්වත් දරුවනේ, බැ බැල්මට පෙනෙන්නේ නන්ද කුමාරයාට මහා අසාධාරණයක් වුණා වගේ. ඔටුනු පළඳින්න හිටිය, ලස්සනම කුමාරිකාවක් සමඟ විවාහ වෙන්න හිටිය කුමාරයෙකුට ඒ අවස්ථාව නැති වුණා නේද කියලා ඔබට හිතෙන්නට පුළුවනි. නමුත් අප මෙතැන දී සිතිය යුත්තේ අපි බලන පිළිවෙලට නොවෙයි. බුදු රජාණන් වහන්සේ නමක් මේ ජීවිතය දිහා බලන පිළිවෙළට යි.
පින්වත් දරුවනේ, මේ සංසාරය කියල කියන්නේ සතර අපායෙහි වැටි වැටී යන ගමනක්. ඒ ගැන බුදු රජාණන් වහන්සේ මේ විදිහට අවබෝධ කරගෙන තියෙනවා. යම් කෙනෙක් සක්විති රජවෙලා උපන්නොත් ඒක මේ සාමාන්‍ය රජකමකට වඩා ඉතාමත් ම ශ්‍රේෂ්ඨ දෙයක්. ඒකට හේතුව නම් ඒ සක්විති රජතුමා ධර්මයෙන් මිසක්, අධර්මයෙන් රජ කරන්නේ නැතිකමයි. ඔහු අවිආයුධවලින් තොරව රටවැසියා සීලයෙහි පිහිටුවලා, ධර්ම රාජ්‍යයක් බිහි කරනවා. ඒක විශාල පිනක්. ඒ පින නිසා ම ඒ සක්විති රජුත් මරණින් මතු දෙවියන් අතරේ උපදිනවා. නමුත් ඒ දෙවියන් ගේ දිව්‍ය ආයුෂ අවසන් වුණාට පස්සේ නිරයේ උපදින්න වුණත් පුළුවනි. තිරිසන් අපායේ උපදින්න වුණත් පුළුවනි. ප්‍රේතලෝකයෙහි උපදින්න වුණත් පුළුවනි. ඒ කියන්නේ ඒ කෙනා නෑම අපායක උපදින්න පුළුවන් බව යි. ඔහුට තිබෙන්නේ එවැනි අනතුරක් නම්, ඒ සක්විති රජකම ඉතාම තාවකාලික එකක් නොවේ ද? නමුත් පින්වත් දරුවනේ, ඉතා දිලිඳූ කෙනෙක් වුණත් චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය අවබෝධ කරලා සෝවාන් වුණොත් එයා මරණින් මතු දෙවියන් අතරේ උපදිනවා. ඉතින් ඒ කෙනා ඒ දිව්‍ය ආයුෂ අවසන් වුණාට පස්සේ එක්කෝ මිනිස් ලෝකෙට ඒවි. එහෙමත් නැත්නම් ආයෙමත් දෙවියන් අතර උපදීවි. ඒ කෙනා කිසිසේත් ම සතර අපායේ වැටෙන්නේ නැහැ. එහෙමනම් වඩාත් ම රැකවරණයක් තියෙන්නේ කාට ද? සක්විති රජතුමාට ද? සෝවාන් වුණු දුප්පත් කෙනාට ද? මේ නිසා බුදු රජාණන් වහන්සේ ධර්මය අවබෝධ කිරීම ම යි වඩාත් ශ්‍රේෂ්ඨ ලෙස දැක්කේ. උන්වහන්සේ මෙහෙම වදාළා. “මේ මහා පොළොවේ අධිපතිකම ලබනවාටත් වඩා, දෙව්ලොව උපදිනවාටත් වඩා, සියළු ලොවට අධිපති වනවාටත් වඩා, සෝවාන් වීම උතුම්” කියලා. ඒ නිසා නන්ද කුමාරයා ගේ පැවිදි වීම ගැන අපි සිතන්න නෑ ඔය විදිහට ම යි. එහෙම නැත්නම්, අපට මේ වෙනස තේරුම් ගන්න බැරිව යනවා.
ඉතින් පින්වත් දරුවනේ, නන්ද කුමාරයා පැවිදි වුණා. දැන් නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ලස්සන සිවුරු පොරොවනවා. වටිනා පාත්‍රයක් පරිහරණය කරනවා. ඇතැම් විට ඇස්වල අඳූන් පවා ගානවා. මෙයා පැවිදි වුණා ලස්සනට ඉන්න ම යි කල්පනාව. වනයට ගියත්, ගස් සෙවණට ගියත්, තනි වුණ හැම වෙලාවෙම ජනපද කල්‍යාණිය ගේ රූපය ගැන හිත හිතා ඉන්නවා මිසක්, ධර්මය සිහි කරන්නේ නැහැ. එතකොට නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ සිහි නුවණ පිරිහෙනවා. රාග සිත් ඇති වෙනවා. අන්තිමේ දී ජනපද කල්‍යාණිය ගැන හිතල හිතල හිත හොඳට ම විසිරුණා. සිහිනෙන් පෙනෙන්නෙත් ජනපද කල්‍යාණි ඔහුට අඬගසන ආකාරය යි. අන්තිමේ දී සිත හදා ගැනීම හොඳට ම බැරි වුණා. සිවුරු හැර යන්න තීරණය කළා. ස්වාමීන් වහන්සේලාට කිව්වා. “අනේ ... මට හරි අමාරුයි. ඇඟ බරයි. සිතට සැහැල්වක් නෑ. කරන්න න කුමක් ද කියල මට තේරෙන්නෙ නෑ. මං මේ සිල් රකින්නේ සතුටින් නොවේ. මං ආපහු මාළිඟාවට යනවා.” මෙය ඇසූ ස්වාමීන් වහන්සේලාට මහත් අනුකම්පාවක් හට ගත්තා. ශරීරයක් තුළ තිබෙන අපවිත්‍ර දේවල් ගොඩක්ම යි. ඇස්වලින් කඳූළු ගලනවා. කබ ගලනවා. කණින් කලාඳූරු ගලනවා. නාසයෙන් සොටු ගලනවා. කටින් කෙළ ගලනවා. ඇඟෙන් දහඩිය ගලනවා. මල මූත්‍ර ගලනවා. මේවා හැර මේ සිරුරින් කවදාවත් සුවඳක් හමන්නේ නැහැ. අපවිත්‍ර දේවල් පිරුණු අලංකාර භාජනයක් වගේ. ඒ පිට ඔපයට තමයි සියළු දෙනාම රැවටෙන්නේ. රහතන් වහන්සේලාට, නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගැන මහත් අනුකම්පාවක් හට ගත්තා. ස්ත්‍රියක ගේ රුවට වසඟ වී සිතෙහි හටගත් රාගයට මුලා වී අමාරුවේ වැටෙන්නයි යන්නේ ආයෙ ආයෙමත් මැරෙන උපදින සංසාරෙටම යි වැටෙන්න යන්නේ. බුදු රජාණන් වහන්සේට නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ මේ කලකිරීම ගැන සැළ කළා. එදා බුදු රජාණන් වහන්සේ නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේට අඬගසා වදාළා. “පින්වත් නන්ද, මෙහෙ එන්න ... අපි ගමනක් යමු” කියලා නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ අතින් අල්ලා ගත්තා. එතකොට ම බුදු රජාණන් වහන්සේ නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ සමඟ දෙව්ලොව පහළ වුණා. නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේට හරිම පුදුම යි. “ෂා ...! එහෙනම් මේක තමයි දිව්‍ය ලෝකෙ කියන්නේ. හා ... හරීම පුදුම යි. අන්න ... අන්න ... දිව්‍ය අප්සරාවන් එනවා. අන්න .. දිව්‍ය අප්සරාවන් එන්නේ මේ පැත්තට යි. ෂා ..! හරී ම ලස්සන යි. හිස කෙස් රන්වන් පාට යි. දෑස් නිල්වන් පාට යි. පාවල යටිපතුල් රෝසපාට යි. හැබෑ ම ලස්සන යි.” නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ අසංවර හිතට වැටහුණේ මේ දිව්‍ය අප්සරාවන් ගේ රූප ශෝභාව විතරම යි. නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ පුදුමයෙන් වගේ බලාගෙන හිටියා. ඒ දිව්‍ය අප්සරාවන් හැමෝ ම ඈත සිටන් ම බුදු රජාණන් වහන්සේට වන්දනා කරමින් නැමි නැමී ආවා. ඉතාමත් ආදර ගෞරවයෙන් වන්දනා කළා. කථාබස් කළා. නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ සිත ඒ දිව්‍ය අප්සරාවන් කෙරෙහි මුළුමණින් ම වසඟ වුණා. ඊට පස්සේ බුදු රජාණන් වහන්සේ ආයෙමත් නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ අතින් අල්ලා ගත්තා. වේළුවනාරාමයෙහි පහළ වුණා. නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ දෑස් ලොකු කර ගෙන බුදු රජාණන් වහන්සේ දිහා ඇස් පිය නො හෙළා බලා සිටියා. “පින්වත් නන්ද, දැන් ඔබට මොකක් ද හිතෙන්නේ? වඩාත් ම ලස්සන කවුද? ජනපද කල්‍යාණි ද? දිව්‍ය අප්සරාවන් ද?” “ස්වාමීනී, භාග්‍යවතුන් වහන්ස, මට තවමත් පුදුම යි. තවමත් සිතා ගන්න බැහැ. තවමත් සිහිනයක් වගේ. එතරම් ම ලස්සන අප්සරාවන් මේ ලෝකේ ඉන්නවා ද කියලා මං දෙව්ලොව යනකල් ම දැන ගෙන හිටියේ නැහැ. ස්වාමීනී, මේ දිව්‍ය අප්සරාවන් ගැන සිතත් දී ජනපද කල්‍යාණි ගැන මට හිතෙන්නේ හේනක පිලිස්සුනු වැඳිරියක් වගේ කියල යි. අප හිතන තරම් ලස්සනක් මිනිස් ශරීරවල නැහැ. ඒක තේරෙන්නේ දිව්‍ය ශරීර දැක්ක විට යි.” “එහෙමනම් පින්වත් නන්ද, මා ඔබට පොරොන්දු වෙන්නම්. මා කියන ආකාරයට මා දෙන උපදෙස් පරිදි ඔබ සිල් රැක්කොත් ධර්මයෙහි හැසිරුණොත් ඔබ දෙව්ලොව උපදීවි. එතකොට ඔය අප්සරාවන් පන්සියයක පිරිවරක් ඔබට ලැබේ වි.” නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ පුදුමයෙන් පුදුමයට පත් වුණා. සතුටින් හිනා ගියා. වචන පැටළුනා. “ස් .. ස්වාමීනී, .... ඇ ..... ඇත්තට ම ද? ඕක ඇත්තක් ම ද? දිව්‍ය අප්සරාවන් පන්සියයක් ම ලැබෙනවා ද?” “ඔව් පින්වත් නන්ද, දිව්‍ය අප්සරාවන් පන්සියයක් ම ලැබෙනවා.” නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ තුන් වතාවක් ම අහලා තහවුරු කරගත්තා. ආයෙනම් සිවුරු අරින්නේ නැහැ කියලා සිත දැඩි කරගත්තා. සිල්පද ටික පිරිසිදුවට රැකගන්නවා කියල අදිටන් කර ගත්තා. ලස්සන සිවුරු අත්හැරියා. පාංසකූල සිවුරක් පොරොවා ගත්තා. මැටි පාත්‍රයක් අතට ගත්තා. ඇස්වල තවරාගෙන සිටි අඳූන් සෝදල දැම්මා. සාමාන්‍ය පැවිද්දෙක් බවට පත් වුණා. හැමෝට ම පුදුම යි. කොහොම ද මේ ස්වාමීන් වහන්සේ මෙතරම් ඉක්මණින් වෙනස් වුණේ? ටිකෙන් ටික ආරංචි වුණා. ස්වාමීන් වහන්සේලා නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේගෙන් සිනහ වෙවී ප්‍රශ්න කළා. “හා ... ආයුෂ්මත් නන්දයන් ගණුදෙණුවක් කරගත්ත නේද? කුලියට සිල් රකිනවා නේද? මහණකමත් අඩුමිලට දෙනවා නේද? දිව්‍ය අප්සරාවන් පතා ගෙන බඹසර රකිනවා නේද?” රහතන් වහන්සේලා ගේ මේ කථාබහ අසා නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ලැජ්ජාවට පත් වුණා. දිව්‍ය අප්සරාවන් ගැන සිතන කොටත් පිළිකුළක් ඇති වුණා. එපා වුණා. අන්තිමේ දී උන්වහන්සේ හුදෙකලා වුණා. සමාධිය දියුණු කළා. කෙලෙස් දුරු කරන වීරිය ඇති කරගත්තා. සිත රැකගත්තා. ධර්මයට පැමිණුනා. සියළු කෙලෙසුන් දුරු කරලා රහතන් වහන්සේ නමක් බවට පත් වුණා. බාහිර දෙයට ආශා කිරීම නිසා බොහෝ පීඩා වින්ඳ නන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ජයගත්තා. ආශාව පරාජයට පත් වුණා. මෙය නිමිති කොට බුදු රජාණන් වහන්සේ ලස්සන ගාථා දෙකක් මේ අයුරින් වදාළා.
යථාගාරං දුච්ඡන්නං වුට්ඪි සමතිවිජ්ක්ධති
ඒවං අභාවිතං චිත්තං රාගෝ සමතිවිජ්ක්ධති
තේරුම:
නිසි අයුරින් පිළිවෙලකට - වහළ සෙවිලි කොට නැතිවිට
වැසිවසිනා කාලෙට ඒ - වහළින් ගෙට ගලයි වතුර
භාවනාව තුළින් හොඳට - සිත රැකගෙන නො මැති කලට
සංවරකම නැති එසිතට - ගලයි රාග කෙලෙස් කසට
යථාගාරං සුච්ඡන්නං වුට්ඪි න සමතිවිජ්ක්ධති
ඒවං සුභාවිතං චිත්තං රාගෝ න සමතිවිජ්ක්ධති
තේරුම:
නිසි අයුරින් පිළිවෙලකට - වහළ සෙවිලි කොට ඇතිවිට
වැසිවසිනා කාලෙට ඒ - වහළින් ගෙට නො එයි වතුර
භාවනාව තුළින් හොඳට - සිත රැකගෙන සිටිනා විට
සංවර වී තිබෙන සිතට - නො එයි රාග කෙලෙස් කසට
පින්වත් දරුවනේ, නො වටිනා දෙයට ආශා කිරීම නිසා බොහෝ දෙනෙකුට වටිනා දේවල් අහිමි වෙනවා. සමහරුන් සෙල්ලමට ආශයි. ඒ නිසා ම අධ්‍යාපනය අහිමි කරගන්නවා. දියුණු වෙන්න තියෙන මාර්ග නැති කරගන්නවා. අන්තිමේ දී පසු තැවි තැවී ඉන්නවා. සමහරු ඉගෙන ගන්න කාලෙ ප්‍රේම සම්බන්ධතා ඇති කරගන්නවා. ඒව ගැන ම කථාබස් කර කර ඉන්නවා. ඒ තුළින් ම සතුටු වෙවී ඉන්නවා. අන්තිමේ දී ඒ නිසා ම දුකට පත්වෙනවා. විභාග අසමත් වෙනවා. රැකීරක්ෂාවල් නැති කරගන්නවා. සමහරු මත්පැන්වලට ආශා කරනවා. උත්සවවල දී මත්පැන් බීලා ආඩම්බරයෙන් නටනවා. පිරිස මැද්දේ කැපී පෙනෙන්න මහන්සි ගන්නවා. මහා ලොකු වීරකමක් කියල හිතාගෙන බොන්න පටන් ගන්නවා. අන්තිමේ දී බේබද්දෙක් වෙනවා. මිල මුදල් නාස්ති කරගන්නවා. පව්කාර යාළු මිත්රයන් පිරිවරාගන්නවා. ශරීර සෞඛ්‍ය විනාශ කරගන්නවා. ශෝක වෙවී ජීවිතය අවසන් කරනවා. සමහරුන් සතුන් මරන්න ආශයි. මේ නිසා ම දඩයමේ යනවා. මාළු අල්ලනවා. සතුන්ට වද දෙනවා. මේ හැමදෙයින් ම සිත පිරිහෙනවා. ඇත්තෙන්ම පිරිහුණු සිතක් තියෙන නිසා ම යි මෙවැනි දෙය සිතට ඇතුළු වෙන්නේ. වහලේ හොඳට හෙවිළි කරලා නැතිනම්, වැස්ස වහින විට වහළයේ ඒ සිදුරු අතරින් ගෙට වතුර ගලන එක නවත්වාගන්නේ කොහො ම ද? පිරිහුණු සිතක් ඇති කෙනා ගේ සිතට පවිටු ආශාවල් ඇති වෙන කොට වළක්වාගන්නේ කොහොම ද? ඒක ඉතාම අමාරු දෙයක්. මේ ලෝකයේ බොහෝ දෙනෙක් ජීවත් වෙන්නේ සිතට රැකවරණයක් නැතුව යි. ඒ නිසා තමන් ගේ සිතේ කෙලෙස් ඇති වෙලා ඒ කෙලෙස් විසින් තමා ව විනාශ කර දමන්නේ තමා නො දැන සිටිද්දිම යි. ඒ තරම් භයානක යි.
පින්වත් දරුවනේ, දහම තුළ රැකගත් සිත හරිම අසිරිමත්. ඒ සිත පූජනීය යි. බාහිර කෙනෙකුට මොන ම ක්‍රමයකටවත් ඒ පිරිසිදුකම නැති කරන්න බැහැ. සිත අපිරිසිදු වෙන්නේ රාගය, ද්වේශය, මුලාව ආඩම්බරකම, ඊර්ෂ්‍යයාව, පලිගැනීම, එකට එක කිරීම, ගුණමකුකම, කෙලෙහිගුණ නො දැනීම ආදී දේවල්වලිනුයි. සිත පිරිසිදු වෙන්නෙත් ඔවැනි දේ දුරු කිරීමෙනුයි. එතකොට සංවරකම, සිහිනුවණ, වීරිය, ගුණවත්කම, නිහතමානීකම, නො ඇලීම, මෛත්‍රිය ආදී උසස් දේවල් සිත තුළ වැඩෙනවා. එයින් තමයි රැකවරණය ලැබෙන්නේ. නිවසක වුණත් වහළය හොඳින් සෙවිලි කොට තිබෙනවා නම්, කොයිතරම් වැස්සත් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ඒ වැස්සෙන් ගේ ඇතුළ තෙමෙන්නේ නැහැ. ධර්මය තුළින් රැකවරණය ලැබූ සිත අන්න ඒ වගේ ම යි. යහපතක් ම සැළසෙනවා. අයහපතින් වළකිනවා.
චක්ඛුපාල තෙරුන් ගේ කථාව - කළ පව් පල දෙන හැටි හරි පුදුමයි
පින්වත් දරුවනේ, අපේ බුදු රජාණන් වහන්සේ සැවැත් නුවර වැඩසිටිද්දී උපාලි නම් පින්වතෙක් සසර දුකෙන් මිදෙන අදහසින් පැවිදි වුණා. ඊට පස්සේ ධර්ම විනය ඉගෙන ගෙන තවත් ස්වාමීන් වහන්සේලා සමඟ ඈත පළාතක භාවනා කිරීමට පිටත් වුණා. එහිදී ඒ ස්වාමීන් වහන්සේට නිදි නො ලබා භාවනා කිරීම නිසා ඇස් රෝගයක් හට ගත්තා. වෙදමහත්තයා කිව්වේ ඇහැට බෙහෙත් දමද්දී ඇඳේ හාන්සි වෙන්න කියලයි. බෙහෙත් අතටගත් ඒ ස්වාමීන් වහන්සේ කල්පනා කරන්න පටන් ගත්තා. “මං සංසාරෙ කොයිතරම් මේ ඇස් නිසා දුක් විඳින්න ඇද්ද ... බෙහෙත් දම දමා කොතරම් මහන්සියකින් ඇස් දෙක සනීප කිරීමට වෙහෙස ගන්ට ඇද්ද ... නමුත් මට කිසිකලෙක දී නුවණැස පාදන උතුම් ශ්‍රී සද්ධර්මය මේ ලෙසින් ලැබුණේ නෑ. උතුම් බුදු රජාණන් වහන්සේ වැඩසිටිද්දී මට න කරන්නේ මේ ධර්මය අවබෝධ කරගැනීම විතරයි. ඒ නිසා වස් වසන්න කලින් මං අධිෂ්ඨාන කර ගත් විදිහට අරහත්වයට පත් නො වී මිසක් ඇඳක හාන්සි වෙන්නේ නැහැ” කියලා හිටගෙන ම යි ඇස් බෙහෙත් දැම්මේ. තමන් ගේ අධිෂ්ඨානය රැක ගන්න න නිසා වෙද මහත්මයා ගේ කීම ඇහුවේ නැහැ. මේ නිසා බෙහෙත්වලින් සුව ලැබුණේ නැහැ. වෙද මහත්මයා බෙහෙත් කිරීම අත්හැරියා. අන්තිමේ දී උන්වහන්සේ අරහත්වයට පත් වෙන කොට ඇස් දෙකම අන්ධ වුණා. ඒ නිසා උන්වහන්සේට ප්‍රසිද්ධ වුණේ චක්ඛුපාල යන නමින්. රහත් වෙන්න පින තිබුණත්, ඇස් අන්ධ වුණේ මක් නිසා ද? කියා අනෙක් ස්වාමීන් වහන්සේලා බුදු රජාණන් වහන්සේගෙන් ඇසුවා. එවේලෙහි බුදු රජාණන් වහන්සේ මේ ගාථාව වදාළා.
මනෝපුබ්බංගමා ධම්මා මනෝසෙට්ඨා මනෝමයා
මනසා චේ පදුට්ඨේන භාසති වා කරෝති වා
තතෝ නං දුක්ඛමන්වේති චක්කංව වහතෝ පදං
තේරුම:
කරන සියළු පින පවට ම - සිත මුල් වෙනවා හැම විට
පෙරට ම එනවා ඒ සිත - සිතෙන් හැදෙනවා සියල්ල
කෙනෙක් නපුරු සිතින් යුතුව - වචනෙන් පව් කරනා විට
නපුරු ලෙසට යොදවා සිත - කයෙනුත් පව් කරන කලට
පල දෙනවා ම යි ඒ පව - එනවා දුක ඔහු පසුපස
ගැල බැඳි ගවයා පසුපස - රෝදය කැරකෙන විලසට
ඉතින් දරුවනේ ඔය ගාථාව වදාළ බුදු රජාණන් වහන්සේ කිසිවෙක් නො දන්නා අතීත සිදු වීමක් මේ ඇස් අන්ධ වීමට බලපා තිබෙන බව පෙන්වා දුන්නා. ඈත අතීත කාලයක චක්ඛුපාල ස්වාමීන් වහන්සේ වෙද මහත්තයෙක් වෙලා සිටියා. ඇස් නො පෙනෙන දුප්පත් ගැහැණියක් ඇවිදින් ඒ වෙද මහත්තයාට මෙහෙම කිව්වා “අනේ පින්වත් වෙද මහත්තයෝ, මගේ ඇස් දෙක සනීප කරල දෙන්න. එතකොට මං දාසියක් වගේ ඔබ ළඟ සේවය කරනවා.” මෙය විශ්වාස කළ වෙද මහතා ඇය ගේ ඇස් දෙක සනීප කළා. දාසියක් වීමට අකමැති වූ ඇය ඇස් නො පෙනෙන අයුරක් පෙන්වා වෙද මහතා ගේ බෙහෙතෙන් සනීප නො වුණ බවට බොරු කිව්වා. වෙද මහතාට හරියට තරහ ගියා. “මං තිගේ ඇස් දෙක අන්ධ කරල දානවා” කියලා වෛර බැඳගත්තා. ආයෙමත් ඒ ගැහැණිය කැඳවා ඇස් අන්ධ වෙන බෙහෙතක් දුන්නා. ඒ බෙහෙතෙන් ඇය අන්ධ වුණා. වෙද මහතාට හරි සතුටු යි. නපුරු සිතින් පව්කමක් කොට කොතරම් සතුටු වුණත්, ඒ පව පස්සෙන් ඇවිදින් විපාක දෙන විදිහ හරි පුදුමයි. පවක් පල දෙන කොට එයින් සැපයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. එයින් ලැබෙන්නේ දුකම යි.
පින්වත් දරුවනේ, ඒ නිසා කයින් කෙරෙන පව් වන සතුන් මැරීම, අන්සතු දෙය සොරකම් කිරීම, අශීලාචාර විදිහේ ජීවිතයක් ගෙවීම හා මත්පැන් බීම ආදිය කිසිසේත් ම කරන්න එපා. ඒ වගේ ම බොරු කියා අනුන් රැවටීම, කේලාම් කියා රණ්ඩු දබර ඇති කිරීම, නරක නපුරු වචන කථා කිරීම, වැඩකට නැති හිස් දේවල් කථා කිරීම අයිති වන්නේ වචනයෙන් කෙරෙන පව්වලට යි. අනුන් ගේ දෙයට ආශා කොට ඊර්ෂ්‍යා කිරීම, ක්‍රෝධ කිරීම, වෛර කිරීම, පින්පව් විශ්වාස නො කිරීම ආදිය අයිති වන්නේ සිතෙන් කෙරෙන පව්වලට යි. එවැනි සිතකින් පවක් කළෝතින්, පව් දෙයක් කිව්වෝතින්, ඔයාල ගෙ පස්සෙනුත් ඒවයේ විපාක පැමිණේවි. කරත්තෙ බැඳපු ගොනෙකු ගේ පිටිපස්සෙන් රෝදෙ කැරකෙනවා වගේ විපාකත් පැමිණේවි. ඒ නිසා හොඳ ම දෙය පව්වලින් වැළකීම ම යි.
මනෝපුබ්බංගමා ධම්මා මනෝසෙට්ඨා මනෝමයා
මනසා චේ පදුට්ඨේන භාසති වා කරෝති වා
තතෝ නං දුක්ඛමන්වේති චක්කංව වහතෝ පදං
තේරුම:
කරන සියළු පින පවට ම - සිත මුල් වෙනවා හැම විට
පෙරට ම එනවා ඒ සිත - සිතෙන් හැදෙනවා සියල්ල
කෙනෙක් නපුරු සිතින් යුතුව - වචනෙන් පව් කරනා විට
නපුරු ලෙසට යොදවා සිත - කයෙනුත් පව් කරන කලට
පල දෙනවා ම යි ඒ පව - එනවා දුක ඔහු පසුපස
ගැල බැඳි ගවයා පසුපස - රෝදය කැරකෙන විලසට
ඉතින් දරුවනේ ඔය ගාථාව වදාළ බුදු රජාණන් වහන්සේ කිසිවෙක් නො දන්නා අතීත සිදු වීමක් මේ ඇස් අන්ධ වීමට බලපා තිබෙන බව පෙන්වා දුන්නා. ඈත අතීත කාලයක චක්ඛුපාල ස්වාමීන් වහන්සේ වෙද මහත්තයෙක් වෙලා සිටියා. ඇස් නො පෙනෙන දුප්පත් ගැහැණියක් ඇවිදින් ඒ වෙද මහත්තයාට මෙහෙම කිව්වා “අනේ පින්වත් වෙද මහත්තයෝ, මගේ ඇස් දෙක සනීප කරල දෙන්න. එතකොට මං දාසියක් වගේ ඔබ ළඟ සේවය කරනවා.” මෙය විශ්වාස කළ වෙද මහතා ඇය ගේ ඇස් දෙක සනීප කළා. දාසියක් වීමට අකමැති වූ ඇය ඇස් නො පෙනෙන අයුරක් පෙන්වා වෙද මහතා ගේ බෙහෙතෙන් සනීප නො වුණ බවට බොරු කිව්වා. වෙද මහතාට හරියට තරහ ගියා. “මං තිගේ ඇස් දෙක අන්ධ කරල දානවා” කියලා වෛර බැඳගත්තා. ආයෙමත් ඒ ගැහැණිය කැඳවා ඇස් අන්ධ වෙන බෙහෙතක් දුන්නා. ඒ බෙහෙතෙන් ඇය අන්ධ වුණා. වෙද මහතාට හරි සතුටු යි. නපුරු සිතින් පව්කමක් කොට කොතරම් සතුටු වුණත්, ඒ පව පස්සෙන් ඇවිදින් විපාක දෙන විදිහ හරි පුදුමයි. පවක් පල දෙන කොට එයින් සැපයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. එයින් ලැබෙන්නේ දුකම යි.
පින්වත් දරුවනේ, ඒ නිසා කයින් කෙරෙන පව් වන සතුන් මැරීම, අන්සතු දෙය සොරකම් කිරීම, අශීලාචාර විදිහේ ජීවිතයක් ගෙවීම හා මත්පැන් බීම ආදිය කිසිසේත් ම කරන්න එපා. ඒ වගේ ම බොරු කියා අනුන් රැවටීම, කේලාම් කියා රණ්ඩු දබර ඇති කිරීම, නරක නපුරු වචන කථා කිරීම, වැඩකට නැති හිස් දේවල් කථා කිරීම අයිති වන්නේ වචනයෙන් කෙරෙන පව්වලට යි. අනුන් ගේ දෙයට ආශා කොට ඊර්ෂ්‍යා කිරීම, ක්‍රෝධ කිරීම, වෛර කිරීම, පින්පව් විශ්වාස නො කිරීම ආදිය අයිති වන්නේ සිතෙන් කෙරෙන පව්වලට යි. එවැනි සිතකින් පවක් කළෝතින්, පව් දෙයක් කිව්වෝතින්, ඔයාල ගෙ පස්සෙනුත් ඒවයේ විපාක පැමිණේවි. කරත්තෙ බැඳපු ගොනෙකු ගේ පිටිපස්සෙන් රෝදෙ කැරකෙනවා වගේ විපාකත් පැමිණේවි. ඒ නිසා හොඳ ම දෙය පව්වලින් වැළකීම ම යි.
චුල්ලකාල මහාකාල තෙරුන් වහන්සේලා ගේ කථාව
අසංවර වූ හීන වීරිය ඇති කෙනා කිසි දියුණුවක් ලබන්ට බැහැ. සංවර වූ වීරියවන්ත කෙනා හැම දෙය ම ජය ගන්නවා.
පින්වත් දරුවනේ, ඒ කාලයේ සේතව්‍ය කියල නගරයක් තියෙනවා. එහි මහාකාල, මජ්ක්ධිම කාල, චුල්ල කාල කියල පුතාල තුන් දෙනෙක් සිටින පවුලක් හිටියා. ඔවුන් රැකියාවට කළේ වෙළදාමයි. වෙළදාම නිසා ඔවුන් ගේ අතමිට සරු වුණා. මහා ධනවතුන් වුණා. එක් කාලෙක මහාකාල නම් වූ වැඩිමහළු සොහොයුරාත්, චුල්ල කාල නම් වූ බාල සොහොයුරාත් වෙළඳාම පිණිස සැවැත් නුවරට පැමිණියා. සැවැත් නුවර දී මේ වෙළඳ සොහොයුරන්ට බුදු රජාණන් වහන්සේ ගැන අසන්ට ලැබුණා. මුළු නගරය ම සාමකාමි යි. බොහෝ නිවෙස්වල සවස් යාමයේ තෙරුවන් වන්දනා කොට භාවනා කරනවා. බණකථා අසනවා. හරිම ප්‍රීතියෙන් කල් ගෙවනවා. මේ වෙනස ගැන වෙළඳ සොහොයුරන් පුදුමයට පත් වුණා. ඔවුන්ටත් සැවැත් නුවර ජේතවනාරාමයට යන්නට ආශා හිතුනා. දිනක් සවස් යාමයේ මේ දෙදෙනා දෙව්රම් වෙහෙරට ගියා. බුදු රජාණන් වහන්සේව දැක ගත්තා.
එදා බුදු රජාණන් වහන්සේ ඉතාම ලස්සනට උතුම් ධර්මය කියා දුන්නා. මේ ඉපදෙන මැරෙන සසර ගමන ඉතාම භයානකයි. සිතේ ඇති වෙන ලෝභයත්, ද්වේශයත්, මුලාවත් නිසා සත්වයන් කෙලෙසී යනවා. එසේ කෙලෙසී ගිය මිනිසුන් සිත කය වචනය යන තිදොරින් කර්ම රැස්කොට අපායෙහි ඉපදෙනවා. නමුත් චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය අවබෝධ කරගත්තොත් මේ ප්‍රශ්නය විසඳාගන්න පුළුවනි. හැබැයි කෙනෙකුට ඒ වෙනුවෙන් මුළු ජීවිතයම කැප කළොත් ලෝභ, ද්වේශ, මෝහ යන අකුසල්වලින් සම්පූර්ණයෙන් ම නිදහස් වෙන්න පුළුවනි. සාමාන්‍ය ගිහි ජීවිතයක් ගත කරමින් ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය පුරුදු කරද්දී සෑහෙන වෙහෙසක් ගන්න වෙනවා. ඒකට හේතුව කාමසැපයට ම යි ගිහි ජීවිතය තියෙන්නේ. කෙලෙස් උපදින මාවතක් වගෙයි. හැමතිස්සේ ම මොකක් හරි දෙයකට හිත බැඳිල යනවා. ඒ වුණාට මේ පැවිදි ජීවිතය නම් හරීම නිදහස්. ආකාශය වගෙයි.
මේ වෙළඳ සොහොයුරන් දෙදෙනා බණ අසාගෙන සිටියා. මහාකාල හිටියේ ඉතාම හොඳින් සවන් දීගෙන යි. බුදු රජාණන් වහන්සේ වදාළ හැම බණ පදයක් ම මෙයාට අවබෝධ වුණා. මෙතරම් උතුම් අවස්ථාවක් ආයෙ කවදාවත් ලැබෙන එකක් නැහැ කියලා මෙයාට තේරුණා. බුදු රජාණන් වහන්සේ ධර්මය දේශනා කරලා ගන්ධ කුටියට වැඩියා. මහාකාල ලොකු කල්පනාවකට වැටුණා. එයා චුල්ලකාලට මෙහෙම කිව්වා. “මල්ලියේ, ඔයා ගෙදර යන්න. වෙළහෙළඳාම් කටයුතු කර ගන්න. අනෙක් අයට හොඳින් සළකන්න. මං මහණ වෙනවා. මං ආයෙමත් ගිහි ගෙදරට බැඳෙන්නේ නැහැ. බුදු රජාණන් වහන්සේව මුණ ගැසුන වෙලාවේ මේ ලැබුණ දුර්ලභ අවස්ථාව අත්හැරගන්න මම කැමැති නැහැ.” “එහෙම කොහොම ද? එතකොට ඒ අක්කලාට මං මොකක් ද කියන්නේ? දරුවන්ට මං මොනවා ද කියන්නේ? අපි මෙච්චර මහන්සියෙන් කරපු ව්‍යාපාර කඩාකප්පල් කරන්න ද ඔයා හදන්නෙ? අනික ඔය නතරම් ගිහි ගෙදර ඉදගෙන මිනිසුන් ධර්මයෙහි හැසිරෙන්නේ. ඉතින් ඔයාටත් පුළුවන්නෙ එහෙම කරන්න.” “නෑ මල්ලියේ, මිනිසුන් ඕන කෙනෙක් එහෙම කරපුවාවේ. මට න ඒක නොවෙයි. බුදු රජාණන් වහන්සේ ගිහි ජීවිතය අත්හැරලා පැවිදි ජීවිතයක් ගත කරගෙන නිවන හොයාගෙන ගියා. උන්වහන්සේ ධර්මය අවබෝධ කළා. මේ ජීවිතය තුළ දී ම ඒ නිවන අවබෝධ කිරීම පිණිස පැවිදි ජීවිතයේ වටිනාකම පෙන්වලා දුන්නා. ඉතින් මේ අවස්ථාව මට මඟහැරුණොත් ආයෙ ආයෙමත් මට උපදින්න සිද්ධ වේවි. ඒ නිසා මල්ලියේ මං නැවත ගෙදර යන්න කොහෙත්ම කැමැති නෑ. මං මේ සෑම දෙයක් ම අත්හරිනවා. මට ඕන කරන්නේ මේ චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය අවබෝධ කිරීම විතරයි.” අය්යයි මල්ලියි දෙන්නා ඔය විදිහට වාද කළා. අන්තිමේ දී අය්යා ජය ගත්තා. මල්ලි කල්පනා කළේ වෙන දෙයක්. “ඔව්, අය්යා මහණ වුණාට කමක් නෑ. පැවිදි වීම කියන්නේ හොඳ දෙයක් නෙ. අය්යත් මහණ වෙනවා නම්, මං විතරක් තනියම ආපහු යන්නේ මොකට ද? එහෙම නම් මමත් මහණ වෙනවා” කියල හිතාගෙන එයා මහාකාලට මෙහෙම කිව්වා. “ඔව් අය්යේ, ඔයා හරි කොහොම වුණත් අපි කවුරුත් වයසට ගිහින් මැරිලා යනවා නෙ. අපි කරපු පින්පව් අරගෙන යනවා නෙ. ඉතින් මේ හැම දෙයක් ම මේ ජීවිතයේ අවසන් කරලා නිවන අවබෝධ කරන එක හොඳයි කියලා මමත් කල්පනා කළා.” මහාකාලට හරිම සතුටුයි. එයා මල්ලිව සතුටින් වැළඳගත්තා. ඒ දෙදෙනා ඉතාමත් සතුටින් පැවිදි වුණා.
පැවිදි වුණාට පසු මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ ඒ ගැන ඉතාමත් වගකීම් සහිතව කල්පනා කළා. බුදු රජාණන් වහන්සේ උගන්වන ආකාරයට ම සිත කය වචනය හසුරුවන්නට ඕන කියල දැඩි ලෙස අධිෂ්ඨාන කරගත්තා. කළණ මිතුරන් ගේ ඇසුරේ ම කල්ගත කරන්න හිතට ගත්තා. ඒ නිසා මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ ඉතාම සිල්වත් කෙනෙක් වුණා. ඇස් කණ් ආදී ඉඳූරන් හොඳට සංවර කරගත්තා. දමනය වුණා. හිත ඇවිස්සෙන ලාමක දේවල්වලට ඉඩ දුන්නේ නැහැ. දානය වැළඳූවෙත් ජීවිතය පවත්වා ගැනීම විතරම යි. රස තෘෂ්ණාවට හසු වුණෙත් නැහැ. ශ්‍රද්ධාව හොඳින් පැවැත්වුවා. ගෙවෙන හැම තත්පරයකින් ම උපරිම ප්‍රයෝජන ගත්තා. වීරියවන්ත වුණා. සමාධිය දියුණු කළා. සුළු කලක දී අකම්පිත සිත් ඇති රහතන් වහන්සේ නමක් බවට පත් වුණා. නමුත් චුල්ලකාල ස්වාමීන් වහන්සේ ජීවිතයේ ඇති බැරෑරුම්කම ගැන කල්පනා කළේ නෑ. කම්මැලිකමෙන් කල්ගත කළා. හොඳට නිදාගත්තා. ප්‍රණීත ආහාරපාන ලැබුණ දවසට හොඳට වැළඳූවා. ඇතිපදමට වැළඳූවා. ආයෙමත් නිදාගත්තා. ගිහි ගෙවල්වල ජීවත් වෙන උදවිය දිහාබල බලා සතුටුවුණා. භාවනා කරන්න උත්සාහ ගත්තේ නෑ. ඉඳූරන් සංවර කරගත්තේ නෑ.
දිනක් පන්සියයක් ස්වාමීන් වහන්සේලා පිරිවරාගෙන බුදු රජාණන් වහන්සේ සේතව්‍ය නුවරට වැඩම කළා. සේතව්‍ය නුවර ඇට්ටේරියා වනයෙහි වැඩසිටියා. ස්වාමීන් වහන්සේලා පිඬුසිඟා වඩිද්දී මේ මහාකාල චුල්ලකාල ස්වාමීන් වහන්සේලාව ඒ නගරයේ වැසියන් හඳූනාගත්තා. ඔවුන් ගේ නිවසට දැනුම් දුන්නා. දිනක් චුල්ලකාල ස්වාමීන් වහන්සේට ගෙදර දානයට ඇරැයුමක් ලැබුණා. ඒ ස්වාමීන් වහන්සේ සතුටින් ගෙදරට වැඩියා. දන්වළඳා අවසානයේ ධර්මය දේශනා කළා. පින් අනුමෝදන් කොට ආපසු වැඩම කිරීම පිණිස අසුණෙන් නැගිට්ටා. එතකොට ඒ ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ ගිහිකල බිරින්දෑවරුන් ඇවිදින් වට කරගත්තා. “හා .... හා ... මේ මොක ද? දැන්ම ම පිටත් වෙන්න ද හදන්නෙ? මෙච්චරකලක් මුන්දැලාට මොකද වුණේ කියල සොයාගන්නට බැරිවයි හිටියේ. දැන් ඉතින් කොහේ යන්න ද? ආ ... මේ සරම ගන්නවා. හා ... කෝ ... ඔය සිවුර අයින් කරන එක යි ඇත්තේ” චුල්ලකාල ස්වාමීන් වහන්සේ හොඳට ම බිය වුණා. පැනල යන්න ලැබුණේ නැහැ. ඒ භාර්යාවන් උන්වහන්සේව බලෙන් ම සිවුරු හැරෙව්වා. ගිහි රෙදි ඇන්ඳෙව්වා. දැන් පවුලේ උදවියට හරිම සතුටුයි. මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ ගෙදර පිරිසටත් චුල්ලකාල සිවුරු හැරීම ගැන ආරංචි වුණා. ඔවුන්ට හරි සතුටුයි. “හරි ... අපේ එක්කෙනාට කරන්න තියෙන්නෙත් ඔය ටික ම තමයි.” ඔවුන් පසුව දා ම මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ සොයා ගොස් දානයට ආරාධනා කළා. ඒ ඇරැයුම පිළිගත් මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ පසුව දා එම නිවසට වැඩම කළා. පිළිගැන්වූ දානය වැළඳූවා. අනුමෝදනා බණ දේශනා කළා. ආපසු වඩින්නට සිතා ගෙන අසුණෙන් නැගිට්ටා. ඒ මොහොතේ ම මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ ගිහිකල බිරින්දෑවරු සඟවාගෙන සිටි ගිහි ඇඳූම් අතට ගෙන උන්වහන්සේව වට කරගත්තා. “හා ... හා ... ආපහු වඩින්න වගේ. ඒව කොහේද ... දැන් ඉතින් මේ වතුපිටි බලාගෙන මල්ලිත් එක්ක වෙළහෙළඳාම් කරගෙන ඉන්න එකයි ඇත්තෙ.” මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ නිශ්ශබ්ද වුණා. දෑස පියාගත්තා. කෙමෙන් කෙමෙන් පොළොවෙන් උඩට ඉස්සුනා. බිරින්දෑවරුන් පස්සට වීසි වුණා. ඇස් ලොකු වුණා. පුදුමෙන් වගේ බලාගෙන හිටියා. මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ පොළොවෙන් උඩට නැගී අහසින් වැඩියා. සියළු දෙනා දෑත් වැඳගෙන ඒ දෙස බලා සිටියා. උන්වහන්සේ නො පෙනී ගියා. බිරින්දෑවරුන් එකිනෙකා බිරාන්ත වෙලා මූණට මූණ බලාගත්තා.
මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේට වන්දනා කළා. “ස්වාමීනී, භාග්‍යවතුන් වහන්ස, අප ගේ සහෝදර ස්වාමීන් වහන්සේව බලෙන් සිවුරු හරවා ගත්තා” කියා පවසා සිටියා. එවේලෙහි භාග්‍යවත් බුදු රජාණන් වහන්සේ මේ ගාථා දෙක වදාළා.
සුභානුපස්සිං විහරන්තං ඉන්ද්‍රියේසු අසංවුතං
භෝජනම්හි අමත්තඤ්ඤුං කුසීතං හීනවීරියං
තං වේ පසහති මාරෝ වාතෝ රුක්ඛංව දුබ්බලං
තේරුම:
සංවර ඉඳූරන් නො මැතිව - ලස්සන දෙය ගැන රැවටී
ගන්නා ආහාරය ගැන - අරුත නො දැන එහි ගිජු වී
භාවනාව ගැන නො සිතා - කම්මැලි ලෙස කල් ගෙවනා
කෙනා නිතර වැටෙන්නේ ම - දුකින් පිරුණු ලෝකයට ය
හමනා විට තදින් සුළඟ - කඩා වැටෙයි දුර්වල ගස
මාරයා දමයි ඔහු ඇද - ඉපදෙන මැරෙනා ලෝකෙට
අසුභානුපස්සිං විහරන්තං ඉන්ද්‍රියේසු සුසංවුතං
භෝජනම්හි ච මත්තඤ්ඤුං සද්ධං ආරද්ධවීරියං
තං වේ නප්පසහති මාරෝ වාතෝ සේලංව පබ්බතං
තේරුම:
සංවර වූ ඉඳූරන් ඇති - ලොවෙහි සැබෑ තතු දකිනා
ගන්නා ආහාරය ගැන - අරුත ද හඳූනා සිටිනා
සැදැහැ සිතින් යුතුව හොඳින් - වීරිය වඩමින් නිතරම
දහම විනය තුළ සිටිනා - භාවනාව කරන කෙනා
යට කරන්න බැහැ කිසිවිට - මාරයාට ඔහු ගෙ ගමන
තදින් සුළඟ හමා ගිය ද - නො සැලේ ගල්කුල කිසි විට
පින්වත් දරුවනේ, ජීවිතය ජය ගන්නේ ඉතාමත් සුළු පිරිස යි. බොහෝ දෙනෙක් පරාජයට පත් වෙනවා. සාමාන්‍ය ලෝකයා මුදල් තිබීම, යානවාහන තිබීම, ඉඩකඩම් වතුපිටි තිබීම, ලොකු සමාජ තත්වයක් තිබීම, ජයග්‍රහණය හැටියට සළකනවා. එය යම් කිසි ජයග්‍රහණයක් තමයි. නමුත් ජීවිතයක ලොකුම ජයග්‍රහණය වන්නේ චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කිරීම ය. ඒත් එය අවබෝධ කළ හැක්කේ කාටද යන්න වග අටවෙනි ගාථාවෙන් හොඳින් ම පැහැදිලි වෙනවා.
පින්වත් දරුවනේ, වීරිය නැති, කාමසැපයෙහි ඇළුණු, ඉඳූරන අසංවර තැනැත්තා මේ ලෝකයට බැඳෙන්නේ සිතාගත නො හැකි වේගයෙනි. බුදු රජාණන් වහන්සේ එය පෙන්වා වදාළේ සුළඟින් කඩා වැටෙන දුබල ගසක් ලෙස ය. මාරයා ඒ තැනැත්තාව වසඟ කරන්නේ ඔහු තුළ ඇති දුර්වලකම් පාදක කොට ගෙන ය. මාරයා යනු මේ ලෝකයෙහි පැවැත්ම හෙවත් ඇස, කන, නාසය, දිව, කය, මනස යන සයෙහි පැවැත්මට අධිපති තැනැත්තා ය. චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධය යනු ඒ ඇස්කණ් ආදියෙන් නිදහස් වීම යි. එසේ ජීවිතාවබෝධය තුළින් තණ්හාවෙන් නිදහස් වීම ගැන මාරයා කැමැති නැත. ඔහු නිතරම කැමැති වන්නේ පුද්ගලයා ඇස, කණ, නාසය, දිව, කය, මනස යන හයට බැඳී සිටීම ගැන යි. ඒ නිසා හත්වෙනි ගාථාවෙහි සඳහන් දුර්වලතාවලින් හෙබි පුද්ගලයාව එයට බැඳ තැබීම සුළු දෙයකි. ඔහු වහා එයට හසු වෙයි.
පින්වත් දරුවනේ, රහතන් වහන්සේ ගේ ස්වභාවය කොතරම් අසිරිමත් ද! උන්වහන්සේ කිසිවකට නො ඇලෙයි. උන්වහන්සේ අසුභ දෙය ඒ අයුරින් ම දකිති. ඉඳූරන් සංවර කර ගෙන සිටිති. ලොවෙහි ඇති සියළු රස එකට කැටි කොට රහතන් වහන්සේට පිදුවත් රස තෘෂ්ණාවට උන්වහන්සේ කිසිදා හසු නොවේ. උන්වහන්සේ වැඩ සිටින්නේ තෘෂ්ණාවෙන් නිදහස් වූ කෙනෙක් හැටියට මිස තෘෂ්ණාවෙහි දාසයෙක් ලෙස නොවේ. ඒ රහතන් වහන්සේ ගේ වීරිය හැම මොහොතේ ම පවතී. සිහි නුවණ මැනැවින් පවතී. මාරයාට කිසිසේත් ම උන්වහන්සේව යට කළ නො හැකිය. ඇස, කණ, නාසය, දිව, කය, මනස යන හයෙන් නිදහස් වූ උන්වහන්සේ වැඩ සිටින්නේ මහාගල් පර්වතයක් පරිද්දෙනි. කොතරම් සුළඟ හැමුව ද එය සොළවාලිය නො හැකි ය. මාරයා කවර දෙයක් කළ ද රහතන් වහන්සේව වෙනස් කළ නො හැකි ය. පිරිසිදු සිත් ඇති රහතන් වහන්සේලා බිහි වන්නේ බුදු සසුනක පමණි. බුදුවරුන් ගේ ලෝකයෙහි බබලන්නේ රහතන් වහන්සේලා ය.
පින්වත් දරුවනේ, ඒ කාලයේ සේතව්‍ය කියල නගරයක් තියෙනවා. එහි මහාකාල, මජ්ක්ධිම කාල, චුල්ල කාල කියල පුතාල තුන් දෙනෙක් සිටින පවුලක් හිටියා. ඔවුන් රැකියාවට කළේ වෙළදාමයි. වෙළදාම නිසා ඔවුන් ගේ අතමිට සරු වුණා. මහා ධනවතුන් වුණා. එක් කාලෙක මහාකාල නම් වූ වැඩිමහළු සොහොයුරාත්, චුල්ල කාල නම් වූ බාල සොහොයුරාත් වෙළඳාම පිණිස සැවැත් නුවරට පැමිණියා. සැවැත් නුවර දී මේ වෙළඳ සොහොයුරන්ට බුදු රජාණන් වහන්සේ ගැන අසන්ට ලැබුණා. මුළු නගරය ම සාමකාමි යි. බොහෝ නිවෙස්වල සවස් යාමයේ තෙරුවන් වන්දනා කොට භාවනා කරනවා. බණකථා අසනවා. හරිම ප්‍රීතියෙන් කල් ගෙවනවා. මේ වෙනස ගැන වෙළඳ සොහොයුරන් පුදුමයට පත් වුණා. ඔවුන්ටත් සැවැත් නුවර ජේතවනාරාමයට යන්නට ආශා හිතුනා. දිනක් සවස් යාමයේ මේ දෙදෙනා දෙව්රම් වෙහෙරට ගියා. බුදු රජාණන් වහන්සේව දැක ගත්තා.
එදා බුදු රජාණන් වහන්සේ ඉතාම ලස්සනට උතුම් ධර්මය කියා දුන්නා. මේ ඉපදෙන මැරෙන සසර ගමන ඉතාම භයානකයි. සිතේ ඇති වෙන ලෝභයත්, ද්වේශයත්, මුලාවත් නිසා සත්වයන් කෙලෙසී යනවා. එසේ කෙලෙසී ගිය මිනිසුන් සිත කය වචනය යන තිදොරින් කර්ම රැස්කොට අපායෙහි ඉපදෙනවා. නමුත් චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය අවබෝධ කරගත්තොත් මේ ප්‍රශ්නය විසඳාගන්න පුළුවනි. හැබැයි කෙනෙකුට ඒ වෙනුවෙන් මුළු ජීවිතයම කැප කළොත් ලෝභ, ද්වේශ, මෝහ යන අකුසල්වලින් සම්පූර්ණයෙන් ම නිදහස් වෙන්න පුළුවනි. සාමාන්‍ය ගිහි ජීවිතයක් ගත කරමින් ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය පුරුදු කරද්දී සෑහෙන වෙහෙසක් ගන්න වෙනවා. ඒකට හේතුව කාමසැපයට ම යි ගිහි ජීවිතය තියෙන්නේ. කෙලෙස් උපදින මාවතක් වගෙයි. හැමතිස්සේ ම මොකක් හරි දෙයකට හිත බැඳිල යනවා. ඒ වුණාට මේ පැවිදි ජීවිතය නම් හරීම නිදහස්. ආකාශය වගෙයි.
මේ වෙළඳ සොහොයුරන් දෙදෙනා බණ අසාගෙන සිටියා. මහාකාල හිටියේ ඉතාම හොඳින් සවන් දීගෙන යි. බුදු රජාණන් වහන්සේ වදාළ හැම බණ පදයක් ම මෙයාට අවබෝධ වුණා. මෙතරම් උතුම් අවස්ථාවක් ආයෙ කවදාවත් ලැබෙන එකක් නැහැ කියලා මෙයාට තේරුණා. බුදු රජාණන් වහන්සේ ධර්මය දේශනා කරලා ගන්ධ කුටියට වැඩියා. මහාකාල ලොකු කල්පනාවකට වැටුණා. එයා චුල්ලකාලට මෙහෙම කිව්වා. “මල්ලියේ, ඔයා ගෙදර යන්න. වෙළහෙළඳාම් කටයුතු කර ගන්න. අනෙක් අයට හොඳින් සළකන්න. මං මහණ වෙනවා. මං ආයෙමත් ගිහි ගෙදරට බැඳෙන්නේ නැහැ. බුදු රජාණන් වහන්සේව මුණ ගැසුන වෙලාවේ මේ ලැබුණ දුර්ලභ අවස්ථාව අත්හැරගන්න මම කැමැති නැහැ.” “එහෙම කොහොම ද? එතකොට ඒ අක්කලාට මං මොකක් ද කියන්නේ? දරුවන්ට මං මොනවා ද කියන්නේ? අපි මෙච්චර මහන්සියෙන් කරපු ව්‍යාපාර කඩාකප්පල් කරන්න ද ඔයා හදන්නෙ? අනික ඔය නතරම් ගිහි ගෙදර ඉදගෙන මිනිසුන් ධර්මයෙහි හැසිරෙන්නේ. ඉතින් ඔයාටත් පුළුවන්නෙ එහෙම කරන්න.” “නෑ මල්ලියේ, මිනිසුන් ඕන කෙනෙක් එහෙම කරපුවාවේ. මට න ඒක නොවෙයි. බුදු රජාණන් වහන්සේ ගිහි ජීවිතය අත්හැරලා පැවිදි ජීවිතයක් ගත කරගෙන නිවන හොයාගෙන ගියා. උන්වහන්සේ ධර්මය අවබෝධ කළා. මේ ජීවිතය තුළ දී ම ඒ නිවන අවබෝධ කිරීම පිණිස පැවිදි ජීවිතයේ වටිනාකම පෙන්වලා දුන්නා. ඉතින් මේ අවස්ථාව මට මඟහැරුණොත් ආයෙ ආයෙමත් මට උපදින්න සිද්ධ වේවි. ඒ නිසා මල්ලියේ මං නැවත ගෙදර යන්න කොහෙත්ම කැමැති නෑ. මං මේ සෑම දෙයක් ම අත්හරිනවා. මට ඕන කරන්නේ මේ චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය අවබෝධ කිරීම විතරයි.” අය්යයි මල්ලියි දෙන්නා ඔය විදිහට වාද කළා. අන්තිමේ දී අය්යා ජය ගත්තා. මල්ලි කල්පනා කළේ වෙන දෙයක්. “ඔව්, අය්යා මහණ වුණාට කමක් නෑ. පැවිදි වීම කියන්නේ හොඳ දෙයක් නෙ. අය්යත් මහණ වෙනවා නම්, මං විතරක් තනියම ආපහු යන්නේ මොකට ද? එහෙම නම් මමත් මහණ වෙනවා” කියල හිතාගෙන එයා මහාකාලට මෙහෙම කිව්වා. “ඔව් අය්යේ, ඔයා හරි කොහොම වුණත් අපි කවුරුත් වයසට ගිහින් මැරිලා යනවා නෙ. අපි කරපු පින්පව් අරගෙන යනවා නෙ. ඉතින් මේ හැම දෙයක් ම මේ ජීවිතයේ අවසන් කරලා නිවන අවබෝධ කරන එක හොඳයි කියලා මමත් කල්පනා කළා.” මහාකාලට හරිම සතුටුයි. එයා මල්ලිව සතුටින් වැළඳගත්තා. ඒ දෙදෙනා ඉතාමත් සතුටින් පැවිදි වුණා.
පැවිදි වුණාට පසු මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ ඒ ගැන ඉතාමත් වගකීම් සහිතව කල්පනා කළා. බුදු රජාණන් වහන්සේ උගන්වන ආකාරයට ම සිත කය වචනය හසුරුවන්නට ඕන කියල දැඩි ලෙස අධිෂ්ඨාන කරගත්තා. කළණ මිතුරන් ගේ ඇසුරේ ම කල්ගත කරන්න හිතට ගත්තා. ඒ නිසා මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ ඉතාම සිල්වත් කෙනෙක් වුණා. ඇස් කණ් ආදී ඉඳූරන් හොඳට සංවර කරගත්තා. දමනය වුණා. හිත ඇවිස්සෙන ලාමක දේවල්වලට ඉඩ දුන්නේ නැහැ. දානය වැළඳූවෙත් ජීවිතය පවත්වා ගැනීම විතරම යි. රස තෘෂ්ණාවට හසු වුණෙත් නැහැ. ශ්‍රද්ධාව හොඳින් පැවැත්වුවා. ගෙවෙන හැම තත්පරයකින් ම උපරිම ප්‍රයෝජන ගත්තා. වීරියවන්ත වුණා. සමාධිය දියුණු කළා. සුළු කලක දී අකම්පිත සිත් ඇති රහතන් වහන්සේ නමක් බවට පත් වුණා. නමුත් චුල්ලකාල ස්වාමීන් වහන්සේ ජීවිතයේ ඇති බැරෑරුම්කම ගැන කල්පනා කළේ නෑ. කම්මැලිකමෙන් කල්ගත කළා. හොඳට නිදාගත්තා. ප්‍රණීත ආහාරපාන ලැබුණ දවසට හොඳට වැළඳූවා. ඇතිපදමට වැළඳූවා. ආයෙමත් නිදාගත්තා. ගිහි ගෙවල්වල ජීවත් වෙන උදවිය දිහාබල බලා සතුටුවුණා. භාවනා කරන්න උත්සාහ ගත්තේ නෑ. ඉඳූරන් සංවර කරගත්තේ නෑ.
දිනක් පන්සියයක් ස්වාමීන් වහන්සේලා පිරිවරාගෙන බුදු රජාණන් වහන්සේ සේතව්‍ය නුවරට වැඩම කළා. සේතව්‍ය නුවර ඇට්ටේරියා වනයෙහි වැඩසිටියා. ස්වාමීන් වහන්සේලා පිඬුසිඟා වඩිද්දී මේ මහාකාල චුල්ලකාල ස්වාමීන් වහන්සේලාව ඒ නගරයේ වැසියන් හඳූනාගත්තා. ඔවුන් ගේ නිවසට දැනුම් දුන්නා. දිනක් චුල්ලකාල ස්වාමීන් වහන්සේට ගෙදර දානයට ඇරැයුමක් ලැබුණා. ඒ ස්වාමීන් වහන්සේ සතුටින් ගෙදරට වැඩියා. දන්වළඳා අවසානයේ ධර්මය දේශනා කළා. පින් අනුමෝදන් කොට ආපසු වැඩම කිරීම පිණිස අසුණෙන් නැගිට්ටා. එතකොට ඒ ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ ගිහිකල බිරින්දෑවරුන් ඇවිදින් වට කරගත්තා. “හා .... හා ... මේ මොක ද? දැන්ම ම පිටත් වෙන්න ද හදන්නෙ? මෙච්චරකලක් මුන්දැලාට මොකද වුණේ කියල සොයාගන්නට බැරිවයි හිටියේ. දැන් ඉතින් කොහේ යන්න ද? ආ ... මේ සරම ගන්නවා. හා ... කෝ ... ඔය සිවුර අයින් කරන එක යි ඇත්තේ” චුල්ලකාල ස්වාමීන් වහන්සේ හොඳට ම බිය වුණා. පැනල යන්න ලැබුණේ නැහැ. ඒ භාර්යාවන් උන්වහන්සේව බලෙන් ම සිවුරු හැරෙව්වා. ගිහි රෙදි ඇන්ඳෙව්වා. දැන් පවුලේ උදවියට හරිම සතුටුයි. මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ ගෙදර පිරිසටත් චුල්ලකාල සිවුරු හැරීම ගැන ආරංචි වුණා. ඔවුන්ට හරි සතුටුයි. “හරි ... අපේ එක්කෙනාට කරන්න තියෙන්නෙත් ඔය ටික ම තමයි.” ඔවුන් පසුව දා ම මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ සොයා ගොස් දානයට ආරාධනා කළා. ඒ ඇරැයුම පිළිගත් මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ පසුව දා එම නිවසට වැඩම කළා. පිළිගැන්වූ දානය වැළඳූවා. අනුමෝදනා බණ දේශනා කළා. ආපසු වඩින්නට සිතා ගෙන අසුණෙන් නැගිට්ටා. ඒ මොහොතේ ම මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ ගිහිකල බිරින්දෑවරු සඟවාගෙන සිටි ගිහි ඇඳූම් අතට ගෙන උන්වහන්සේව වට කරගත්තා. “හා ... හා ... ආපහු වඩින්න වගේ. ඒව කොහේද ... දැන් ඉතින් මේ වතුපිටි බලාගෙන මල්ලිත් එක්ක වෙළහෙළඳාම් කරගෙන ඉන්න එකයි ඇත්තෙ.” මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ නිශ්ශබ්ද වුණා. දෑස පියාගත්තා. කෙමෙන් කෙමෙන් පොළොවෙන් උඩට ඉස්සුනා. බිරින්දෑවරුන් පස්සට වීසි වුණා. ඇස් ලොකු වුණා. පුදුමෙන් වගේ බලාගෙන හිටියා. මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේ පොළොවෙන් උඩට නැගී අහසින් වැඩියා. සියළු දෙනා දෑත් වැඳගෙන ඒ දෙස බලා සිටියා. උන්වහන්සේ නො පෙනී ගියා. බිරින්දෑවරුන් එකිනෙකා බිරාන්ත වෙලා මූණට මූණ බලාගත්තා.
මහාකාල ස්වාමීන් වහන්සේට වන්දනා කළා. “ස්වාමීනී, භාග්‍යවතුන් වහන්ස, අප ගේ සහෝදර ස්වාමීන් වහන්සේව බලෙන් සිවුරු හරවා ගත්තා” කියා පවසා සිටියා. එවේලෙහි භාග්‍යවත් බුදු රජාණන් වහන්සේ මේ ගාථා දෙක වදාළා.
සුභානුපස්සිං විහරන්තං ඉන්ද්‍රියේසු අසංවුතං
භෝජනම්හි අමත්තඤ්ඤුං කුසීතං හීනවීරියං
තං වේ පසහති මාරෝ වාතෝ රුක්ඛංව දුබ්බලං
තේරුම:
සංවර ඉඳූරන් නො මැතිව - ලස්සන දෙය ගැන රැවටී
ගන්නා ආහාරය ගැන - අරුත නො දැන එහි ගිජු වී
භාවනාව ගැන නො සිතා - කම්මැලි ලෙස කල් ගෙවනා
කෙනා නිතර වැටෙන්නේ ම - දුකින් පිරුණු ලෝකයට ය
හමනා විට තදින් සුළඟ - කඩා වැටෙයි දුර්වල ගස
මාරයා දමයි ඔහු ඇද - ඉපදෙන මැරෙනා ලෝකෙට
අසුභානුපස්සිං විහරන්තං ඉන්ද්‍රියේසු සුසංවුතං
භෝජනම්හි ච මත්තඤ්ඤුං සද්ධං ආරද්ධවීරියං
තං වේ නප්පසහති මාරෝ වාතෝ සේලංව පබ්බතං
තේරුම:
සංවර වූ ඉඳූරන් ඇති - ලොවෙහි සැබෑ තතු දකිනා
ගන්නා ආහාරය ගැන - අරුත ද හඳූනා සිටිනා
සැදැහැ සිතින් යුතුව හොඳින් - වීරිය වඩමින් නිතරම
දහම විනය තුළ සිටිනා - භාවනාව කරන කෙනා
යට කරන්න බැහැ කිසිවිට - මාරයාට ඔහු ගෙ ගමන
තදින් සුළඟ හමා ගිය ද - නො සැලේ ගල්කුල කිසි විට
පින්වත් දරුවනේ, ජීවිතය ජය ගන්නේ ඉතාමත් සුළු පිරිස යි. බොහෝ දෙනෙක් පරාජයට පත් වෙනවා. සාමාන්‍ය ලෝකයා මුදල් තිබීම, යානවාහන තිබීම, ඉඩකඩම් වතුපිටි තිබීම, ලොකු සමාජ තත්වයක් තිබීම, ජයග්‍රහණය හැටියට සළකනවා. එය යම් කිසි ජයග්‍රහණයක් තමයි. නමුත් ජීවිතයක ලොකුම ජයග්‍රහණය වන්නේ චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කිරීම ය. ඒත් එය අවබෝධ කළ හැක්කේ කාටද යන්න වග අටවෙනි ගාථාවෙන් හොඳින් ම පැහැදිලි වෙනවා.
පින්වත් දරුවනේ, වීරිය නැති, කාමසැපයෙහි ඇළුණු, ඉඳූරන අසංවර තැනැත්තා මේ ලෝකයට බැඳෙන්නේ සිතාගත නො හැකි වේගයෙනි. බුදු රජාණන් වහන්සේ එය පෙන්වා වදාළේ සුළඟින් කඩා වැටෙන දුබල ගසක් ලෙස ය. මාරයා ඒ තැනැත්තාව වසඟ කරන්නේ ඔහු තුළ ඇති දුර්වලකම් පාදක කොට ගෙන ය. මාරයා යනු මේ ලෝකයෙහි පැවැත්ම හෙවත් ඇස, කන, නාසය, දිව, කය, මනස යන සයෙහි පැවැත්මට අධිපති තැනැත්තා ය. චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධය යනු ඒ ඇස්කණ් ආදියෙන් නිදහස් වීම යි. එසේ ජීවිතාවබෝධය තුළින් තණ්හාවෙන් නිදහස් වීම ගැන මාරයා කැමැති නැත. ඔහු නිතරම කැමැති වන්නේ පුද්ගලයා ඇස, කණ, නාසය, දිව, කය, මනස යන හයට බැඳී සිටීම ගැන යි. ඒ නිසා හත්වෙනි ගාථාවෙහි සඳහන් දුර්වලතාවලින් හෙබි පුද්ගලයාව එයට බැඳ තැබීම සුළු දෙයකි. ඔහු වහා එයට හසු වෙයි.
පින්වත් දරුවනේ, රහතන් වහන්සේ ගේ ස්වභාවය කොතරම් අසිරිමත් ද! උන්වහන්සේ කිසිවකට නො ඇලෙයි. උන්වහන්සේ අසුභ දෙය ඒ අයුරින් ම දකිති. ඉඳූරන් සංවර කර ගෙන සිටිති. ලොවෙහි ඇති සියළු රස එකට කැටි කොට රහතන් වහන්සේට පිදුවත් රස තෘෂ්ණාවට උන්වහන්සේ කිසිදා හසු නොවේ. උන්වහන්සේ වැඩ සිටින්නේ තෘෂ්ණාවෙන් නිදහස් වූ කෙනෙක් හැටියට මිස තෘෂ්ණාවෙහි දාසයෙක් ලෙස නොවේ. ඒ රහතන් වහන්සේ ගේ වීරිය හැම මොහොතේ ම පවතී. සිහි නුවණ මැනැවින් පවතී. මාරයාට කිසිසේත් ම උන්වහන්සේව යට කළ නො හැකිය. ඇස, කණ, නාසය, දිව, කය, මනස යන හයෙන් නිදහස් වූ උන්වහන්සේ වැඩ සිටින්නේ මහාගල් පර්වතයක් පරිද්දෙනි. කොතරම් සුළඟ හැමුව ද එය සොළවාලිය නො හැකි ය. මාරයා කවර දෙයක් කළ ද රහතන් වහන්සේව වෙනස් කළ නො හැකි ය. පිරිසිදු සිත් ඇති රහතන් වහන්සේලා බිහි වන්නේ බුදු සසුනක පමණි. බුදුවරුන් ගේ ලෝකයෙහි බබලන්නේ රහතන් වහන්සේලා ය.
Tuesday, April 15, 2008
Pañcakanga Sutta (Samyutta Nikaya XXXVI.19) : Carpenter Fivetools
Once Carpenter Fivetools went to see the Venerable Udayi. Having saluted him respectfully, he sat down at one side. Thus seated, he asked the Venerable Udayi:
"How many kinds of feelings, reverend Udayi, were taught by the Blessed One?"
"Three kinds of feelings, Carpenter, were taught by the Blessed One: pleasant, painful and neutral feelings. These are the three feelings taught by the Blessed One."
After these words, Carpenter Fivetools said: "Not three kinds of feelings, reverend Udayi, were taught by the Blessed One. It is two kinds of feelings that were stated by the Blessed One: pleasant and painful feelings. The neutral feeling was said by the Blessed One to belong to peaceful and sublime happiness."
But the Venerable Udayi replied: "It is not two feelings that were taught by the Blessed One, but three: pleasant, painful and neutral feelings."
(This exchange of views was repeated for a second and a third time,) but neither was Carpenter Fivetools able to convince the Venerable Udayi, nor could the Venerable Udayi convince Carpenter Fivetools. It so happened that [the] Venerable Ananda had listened to that conversation and went to see the Blessed One about it. Having saluted the Blessed One respectfully, he sat down at one side. Thus seated, he repeated the entire conversation that had taken place between the Venerable Udayi and Carpenter Fivetools.
The Blessed One said: "Ananda, Udayi's way of presentation, with which Carpenter Fivetools disagreed, was correct, indeed. But also Carpenter Fivetool's way of presentation, with which Udayi disagreed, was correct. In one way of presentation I have spoken of two kinds of feelings, and in other ways of presentation I have spoken of three, of six, of eighteen, of thirty-six, and of one hundred and eight kinds of feelings.[2] So the Dhamma has been shown by me in different ways of presentation.
"Regarding the Dhamma thus shown by me in different ways, if there are those who do not agree with, do not consent to, and do not accept what is rightly said and rightly spoken, it may be expected of them that they will quarrel, and get into arguments and disputes, hurting each other with sharp words.
"Regarding the Dhamma thus shown by me in different ways, if there are those who agree with, consent to, and accept what is rightly said and rightly spoken, it may be expected of them that they will live in concord and amity, without dispute, like milk (that easily mixes) with water, looking at each other with friendly eyes.
"There are five strands of sense desire. What are these five? Forms cognizable by the eye that are wished for, desirable, agreeable and endearing, bound up with sensual desire and tempting to lust. Sounds cognizable by the ear...odors cognizable by the nose...flavors cognizable by the tongue...tangibles cognizable by the body, that are wished for, desirable, agreeable and endearing, bound up with sense desire, and tempting to lust. These are the five strands of sense desire. The pleasure and joy arising dependent on these five strands of sense desire, that is called sensual pleasure.
"Now, if someone were to say: 'This is the highest pleasure and joy that can be experienced,' I would not concede that. And why not? Because there is another kind of pleasure which surpasses that pleasure and is more sublime. And what is this pleasure? Here, quite secluded from sensual desires, secluded from unwholesome states of mind, a monk enters upon and abides in the first meditative absorption (jhana), which is accompanied by thought conception and discursive thinking and has in it joy and pleasure born of seclusion. This is the other kind of pleasure which surpasses that (sense) pleasure and is more sublime.
"If someone were to say: 'This is the highest pleasure that can be experienced,' I would not concede that. And why not? Because there is another kind of pleasure which surpasses that pleasure and is more sublime. And what is that pleasure? Here, with the stilling of thought conception and discursive thinking...a monk enters upon and abides in the second meditative absorption...in the sphere of the infinity of space...of the infinity of consciousness ...of no-thingness...of neither-perception-nor-non-perception.
"If someone were to say: 'This is the highest pleasure that can be experienced,' I would not concede that. And why not? Because there is another kind of pleasure which surpasses that pleasure and is more sublime. And what is this pleasure? Here, by completely surmounting the sphere of neither-perception-nor-non-perception, a monk enters upon and abides in the cessation of perception and feeling. This is the other kind of pleasure which surpasses that pleasure and is more sublime.[3]
"It may happen, Ananda, that Wanderers of other sects will be saying this: 'The recluse Gotama speaks of the Cessation of Perception and Feeling and describes it as pleasure. What is this (pleasure) and how is this (a pleasure)?'
"Those who say so, should be told: 'The Blessed One describes as pleasure not only the feeling of pleasure. But a Tathagata describes as pleasure whenever and whereinsoever it is obtained.'"
Notes
1. This text is identical with MN 59 (Bahuvedaniya Sutta -- Many Kinds of Feelings).
2. See SN XXXVI.22.
3. Comy.: "From the fourth Jhana onwards, it is the neither-painful-nor-pleasant feeling (that is present in these meditative states). But this neutral feeling, too, is called 'pleasure' (sukha), on account of its being peaceful and sublime. What arises by way of the five cords of sensual desire and by way of the eight meditative attainments is called 'pleasure as being felt' (vedayita-sukha). The state of Cessation of Perception and Feeling is a 'pleasure, not being felt' (avedayita-sukha). Hence, whether it be pleasure felt or not felt, both are assuredly 'pleasure,' in the sense of their being painfree states (niddukkhabhava-sankhatena sukhena)."
In AN IX.34, the venerable Sariputta exclaims: "Nibbana is happiness, friend; Nibbana is happiness, indeed!" The monk Udayi then asked: "How can there be happiness when there is no feeling?" The venerable Sariputta replied: "Just this is happiness, friend, that therein there is no feeling." The continuation of that Sutta may also be compared with our text. On Nibbana as happiness, see also AN VI.100.
(http://www.vipassana.com)
"How many kinds of feelings, reverend Udayi, were taught by the Blessed One?"
"Three kinds of feelings, Carpenter, were taught by the Blessed One: pleasant, painful and neutral feelings. These are the three feelings taught by the Blessed One."
After these words, Carpenter Fivetools said: "Not three kinds of feelings, reverend Udayi, were taught by the Blessed One. It is two kinds of feelings that were stated by the Blessed One: pleasant and painful feelings. The neutral feeling was said by the Blessed One to belong to peaceful and sublime happiness."
But the Venerable Udayi replied: "It is not two feelings that were taught by the Blessed One, but three: pleasant, painful and neutral feelings."
(This exchange of views was repeated for a second and a third time,) but neither was Carpenter Fivetools able to convince the Venerable Udayi, nor could the Venerable Udayi convince Carpenter Fivetools. It so happened that [the] Venerable Ananda had listened to that conversation and went to see the Blessed One about it. Having saluted the Blessed One respectfully, he sat down at one side. Thus seated, he repeated the entire conversation that had taken place between the Venerable Udayi and Carpenter Fivetools.
The Blessed One said: "Ananda, Udayi's way of presentation, with which Carpenter Fivetools disagreed, was correct, indeed. But also Carpenter Fivetool's way of presentation, with which Udayi disagreed, was correct. In one way of presentation I have spoken of two kinds of feelings, and in other ways of presentation I have spoken of three, of six, of eighteen, of thirty-six, and of one hundred and eight kinds of feelings.[2] So the Dhamma has been shown by me in different ways of presentation.
"Regarding the Dhamma thus shown by me in different ways, if there are those who do not agree with, do not consent to, and do not accept what is rightly said and rightly spoken, it may be expected of them that they will quarrel, and get into arguments and disputes, hurting each other with sharp words.
"Regarding the Dhamma thus shown by me in different ways, if there are those who agree with, consent to, and accept what is rightly said and rightly spoken, it may be expected of them that they will live in concord and amity, without dispute, like milk (that easily mixes) with water, looking at each other with friendly eyes.
"There are five strands of sense desire. What are these five? Forms cognizable by the eye that are wished for, desirable, agreeable and endearing, bound up with sensual desire and tempting to lust. Sounds cognizable by the ear...odors cognizable by the nose...flavors cognizable by the tongue...tangibles cognizable by the body, that are wished for, desirable, agreeable and endearing, bound up with sense desire, and tempting to lust. These are the five strands of sense desire. The pleasure and joy arising dependent on these five strands of sense desire, that is called sensual pleasure.
"Now, if someone were to say: 'This is the highest pleasure and joy that can be experienced,' I would not concede that. And why not? Because there is another kind of pleasure which surpasses that pleasure and is more sublime. And what is this pleasure? Here, quite secluded from sensual desires, secluded from unwholesome states of mind, a monk enters upon and abides in the first meditative absorption (jhana), which is accompanied by thought conception and discursive thinking and has in it joy and pleasure born of seclusion. This is the other kind of pleasure which surpasses that (sense) pleasure and is more sublime.
"If someone were to say: 'This is the highest pleasure that can be experienced,' I would not concede that. And why not? Because there is another kind of pleasure which surpasses that pleasure and is more sublime. And what is that pleasure? Here, with the stilling of thought conception and discursive thinking...a monk enters upon and abides in the second meditative absorption...in the sphere of the infinity of space...of the infinity of consciousness ...of no-thingness...of neither-perception-nor-non-perception.
"If someone were to say: 'This is the highest pleasure that can be experienced,' I would not concede that. And why not? Because there is another kind of pleasure which surpasses that pleasure and is more sublime. And what is this pleasure? Here, by completely surmounting the sphere of neither-perception-nor-non-perception, a monk enters upon and abides in the cessation of perception and feeling. This is the other kind of pleasure which surpasses that pleasure and is more sublime.[3]
"It may happen, Ananda, that Wanderers of other sects will be saying this: 'The recluse Gotama speaks of the Cessation of Perception and Feeling and describes it as pleasure. What is this (pleasure) and how is this (a pleasure)?'
"Those who say so, should be told: 'The Blessed One describes as pleasure not only the feeling of pleasure. But a Tathagata describes as pleasure whenever and whereinsoever it is obtained.'"
Notes
1. This text is identical with MN 59 (Bahuvedaniya Sutta -- Many Kinds of Feelings).
2. See SN XXXVI.22.
3. Comy.: "From the fourth Jhana onwards, it is the neither-painful-nor-pleasant feeling (that is present in these meditative states). But this neutral feeling, too, is called 'pleasure' (sukha), on account of its being peaceful and sublime. What arises by way of the five cords of sensual desire and by way of the eight meditative attainments is called 'pleasure as being felt' (vedayita-sukha). The state of Cessation of Perception and Feeling is a 'pleasure, not being felt' (avedayita-sukha). Hence, whether it be pleasure felt or not felt, both are assuredly 'pleasure,' in the sense of their being painfree states (niddukkhabhava-sankhatena sukhena)."
In AN IX.34, the venerable Sariputta exclaims: "Nibbana is happiness, friend; Nibbana is happiness, indeed!" The monk Udayi then asked: "How can there be happiness when there is no feeling?" The venerable Sariputta replied: "Just this is happiness, friend, that therein there is no feeling." The continuation of that Sutta may also be compared with our text. On Nibbana as happiness, see also AN VI.100.
(http://www.vipassana.com)
Monday, April 14, 2008
Practicing The Buddha Dhamma As Laymen by Sayagyi U Chit Tin
In "The Essentials of the Buddha-Dhamma in Meditation Practice," Sayagyi U Ba Khin points out that during the Buddha's lifetime there were around ninety million people living in Savatthi and the neighboring countryside. [1] Of these, approximately fifty million were Ariyas, having reached the first stage of Awakening. We can conclude from these figures that the number of laymen who took to Vipassana (insight meditation) must have been more than those who were in the Orders of Bhikkhus and Bhikkhunis. Laymen of today should therefore be encouraged in their effort to put into practice the Teachings of the Buddha in their everyday lives.
It can be done.
In the collection of the Suttas, there are a number of discourses given by the Buddha to laypeople. Let us look at one given to the Brahman householders of Sala and Veranja. [2] The circumstances of this talk are similar to several others given to laypeople. The people of Sala and Veranja had heard of the Buddha and of his reputation. They approached him with a question often asked by laypeople. They wished to know why some people were reborn in lower planes of existence and why others were reborn in the higher planes.
The Buddha answers this question -- but he also adds that it is possible to aspire to something far greater than heavenly worlds. The Buddha first gave a very concise reply to their question: some people go to lower worlds including the hells because they live un-righteously and live unbalanced lives; some people go to heavenly worlds through living righteously (Dhamma-cariya) and because they live balanced lives (sama-cariya).
The laymen of each town said that they did not understand the full meaning of what the Buddha had said and they requested that he give them a full explanation. The Buddha then explained that unrighteous living --that is to say, not following the Dhamma -- involves wrong actions: unbalanced physical, verbal, and mental actions. On the other hand, righteous living, which follows the Dhamma and is balanced, means actions, which are of the opposite kind. In summarizing the Buddha's discourse, we will emphasize the type of life, which follows the Dhamma.
The Buddha mentions three kinds of actions of the body. Unrighteous and unbalanced living means killing, stealing, and indulging in sensual pleasures -- wrong sexual practices are mentioned in particular. Righteous and balanced living means refraining from killing -- a person will lay aside stick and sword, live scrupulously, and be merciful, kindly and compassionate to all living creatures. Such a person does not take what is not given and he restrains himself from indulging in wrong actions with regard to sensual pleasures. Here the Buddha specifies that a man does not have intercourse with women who are under the protection of others. We can infer from the list that all sexual relations outside of marriage are to be avoided.
There are four kinds of speech. Unrighteous and unbalanced speech includes lies, slander, harsh speech, and frivolous chatter. A person who follows the Dhamma will abandon lying. If he is called as a witness, he will tell what he knows and what he has seen, but if he does not know something, he will say so. He will not intentionally lie for his own sake, for someone else's sake, or in order to obtain material gain.
In avoiding slander, a person will not repeat what he has heard in order to set people against each other. He will work to reconcile those who are disputing and to bring friends close together. He will take pleasure in concord rather than discord. He will delight in concord. It will be a joy to him and will motivate his speech.
In abandoning harsh speech, a person will say what is gentle,pleasing, affectionate, going to the heart, courteous, and pleasant to many people. This is in contrast to the wrong kind of speech, which is rough, hard, severe on others, abusive of others, bordering on wrath and not conducive to concentration.
In contrast to indulging in frivolous chatter, a person will speak,at the right time, in accordance with fact. He will speak about the goal, about the Dhamma, about discipline. What he says will be worth treasuring. His similes will be timely, with a purpose, and related to the goal.
In a discourse to the Bhikkhus, the Buddha distinguished between two kinds of right speech. The first kind of right speech will lead to future lives. It will have taints and will involve clinging to future existence (but it will be on the side of merit). It involves abstaining from the four kinds of wrong speech: lying, slander, harsh speech and gossiping. The second kind of right speech is Noble (Aryan), free of taints, supra mundane and part of the Path to Nibbána. In addition to abstaining from, refraining from, avoidance of and restraint from the four kinds of wrong speech, one should develop the Noble Path through Noble thoughts, thoughts free of the taints, and one should know the Path. [3]
The right actions of body and speech that the Buddha taught to thelaymen of Sala and Veranja are included in the precepts for virtuous living followed by all true Buddhists. The minimum number of precepts, which must be respected at all times, are the five precepts. These include four righteous actions of the body: not killing, not stealing, and abstaining from indulging in sensual pleasures, including adultery and taking intoxicants. The fifth precept is to abstain from lying. So we can see that here, the Buddha gives a more detailed explanation of the control over verbal actions. A group of eight precepts (ajivatthamaka-sila) for laypeople includes these four types of right speech. [4] In addition, there are the three types of right kindly actions the Buddha gave the people of Sala and Veranja and the eighth precept is right livelihood.
Of particular interest in this discourse of the Buddha's is the fact that he speaks of mental actions as well as actions of body and speech. The three kinds of unrighteous and unbalanced thoughts include coveting other people's property, being malevolent and corrupt in thought and purpose, and being of wrong view. (These kinds of thoughts have the three roots of wrong action at their source: greed, hatred and delusion [lobha, dosa, moha].) The absence of these three roots will lead to the three kinds of righteous and balanced thoughts.
A person should not covet other people's property. He should not be malevolent in mind or corrupt in his thoughts and purpose. He should think to himself, "May others be friendly, peaceful, secure, happy, and protect themselves." He should have right view, which includes thinking correctly concerning worldly affairs. He should believe that for a person who gives there will be a future result, that sacrifice will give future results, that actions that are well done or badly done will give appropriate results. He should believe that this world exists, as does a world beyond, that fulfilling one's duty to one's mother and father gives good results, that there are beings who are spontaneously reborn, and that there are those in the world who live correctly and who teach about this world and the world beyond, having understood them with their own higher knowledge.
This development of right thoughts will prove to be useful in doing right actions. A person who is free of desire for other people's property will not steal. Those who are free of hatred will not kill, they will not wish to lie or slander or use harsh words. Those who correctly understand the results of actions will not indulge in these kinds of wrong actions, and they will realize that frivolous talk can only lead to suffering in the future.
The Buddha then told the laymen that through the righteous, balanced living he has just described, a person may be reborn as a rich man or in the Deva and Brahma worlds. Finally, he adds that it can also lead to the highest goal of all, Nibbána. In this way, a person can destroy the taints and enjoy the freedom of mind and freedom through wisdom by his own higher knowledge. So the Buddha, in addition to answering the laymen's question
about what leads to future suffering and future happiness, also gave them a hint that they should strive for freedom from any future world.
Anyone who has tried to control his thoughts, as recommended by the Buddha, will realize that it is very difficult. The most difficult thing in the world, in fact. This is why it is so important that we learn how to concentrate our thoughts. Through mindfulness of breathing (anapana-sati), laypeople today can bring their minds under their own control. The better the control the better they will be able to think the three types of thoughts given by the Buddha and perform good bodily and verbal actions.
Control of thoughts is especially important with regard to speech.At first, we may find that even though we do not exercise complete control we are able to recognize immediately afterwards when we use wrong speech. If we see ourselves more clearly and if we make progress in being honest with ourselves as well as others, we will not try to excuse ourselves and justify our wrong speech. We will face up to our lies. We will admit to ourselves when we are looking for some benefit for ourselves or others. We will also be able to see the effect of our words, and we will see the pain caused if we try to set people against each other. We will soon prefer tolook for a way to use gentle speech rather than say something harsh. We will not have the mistaken view that shouting at others is for their own good.
There may be an occasion when a person will speak to another even though the other person will become angry, but such occasions will be very rare. This will only be when one is sure that through speaking to him the person will be easily convinced of what is said and will be persuaded to give up un-skilful actions and do what is skilful. [5] The Buddha compared this with the compassion of a parent who will be rough with a baby to get
a stick or stone out of its mouth. The important thing in this connection is that one truly knows it is the right time to speak. [6]
An illustration of how difficult it is to know when to speak or not is illustrated in the case of the novice Aricavata. [7] This novice was approached by Prince Jayasena who is described as always pacing up and down and always roaming about. He asked Aricavata if a Bhikkhu who was diligent, ardent and self-resolute could attain one-pointed-ness of mind. Aricavata answered that this was possible. So Prince Jayasena requested that the novice teach him the Dhamma. But the novice hesitated. "If I were to teach you the Dhamma as I have heard it, as I have mastered it," he said, "and if you could not understand the meaning of what I said, that would be wearisome to me, that would be vexing for me." The prince insisted, however, so Aciravata taught him. Then the prince declared that he did not think it was possible for a Bhikkhu to attain one-pointed-ness of mind.
Aciravata went to the Buddha and explained what had happened. The Buddha told him that Prince Jayasena lived surrounded by sensual pleasures. He enjoyed them and was consumed by thoughts of sensual pleasures. He burned with the fever of sensual pleasures and eagerly sought sensual pleasures. Therefore, it was impossible for him to know, see, attain or realize what can be known, seen, attained or realized by renunciation.
The Buddha then pointed out to Aciravata that if he had used appropriate similes, Prince Jayasena would have been able to understand. He should have pointed out that while animals who receive no training will never be tamed, animals who do receive training will be tamed, or he could have used the illustration of two friends who go up to a mountain. One of them then climbs the mountain and describes the parks, woods, level ground and ponds that he can see. His companion does not believe him. So he has the companion climb up to see for himself. As long as the companion was hemmed in by the mountain slope, he could not see what was to be seen.
The novice Aciravata pointed out that since these two similes had only just then been given by the Buddha, he could not have known them and used them in his discussion with Prince Jayasena.
This incident can be a lesson to people who wish to tell others about the Buddha's Teachings. They should not over-estimate their ability to understand how best to explain the Dhamma to others. No one has the ability of the Buddha to know how best to teach others. We can also see the importance of being familiar with the Teachings. The more we understand, the better the chance we will be able to use an appropriate explanation.
The most important lesson to be learned from this discourse, however, is the importance of control over the senses. The restless prince was such a slave to the pleasures of the material world that he could not believe it is possible to control the mind.
The Buddha pointed out in a discourse to a group of Bhikkhus the benefits to be derived from mindfulness of the body. [8] Mindfulness of the body, the Buddha explains, leads to a mind, which is utterly pure and clean, inwardly settled, calmed, focused and concentrated. On the other hand, he warns, if mindfulness of the body is not developed, the leader of negative forces, Mara, will gain access.
It is therefore very important that laypeople be able to control their senses. This will make it possible to follow the precepts and work for happiness in this life and future lives. But more important, it is essential if we are to work for the true happiness of Nibbána.
The Buddha used very telling images to illustrate the sort of control we need in a discourse addressed to Venerable Ánanda. [9] He tells Ánanda that in the development of control over the senses in the discipline for the Noble, the six senses of the eye, ear, nose, tongue, body and mind will be stimulated by shapes, sounds, smells, tastes, touches and mental states which will be either liked, disliked or both liked and disliked. A person should be able to be aware that such sensations are present very quickly. For sights, it should be as quick as opening or closing the eyes. For sounds, it should be as quick as a finger snap; for smells, as quick as raindrops sliding off a lotus leaf that is slightly slanted; for tastes, as quick as spitting; for touches, as quick as a strong man bending or stretching out his arm; for mental states, as quick as a few drops of water drying up when they fall in a red-hot iron vessel. Whether the sensations arising are liked, disliked or both liked and disliked, it should be all the same to a person. In this way, they will be stopped and equanimity will be established.
This refers to those who are fully Awakened, Arahats. It is useful to know the goal to be reached, however, and to appreciate how much control over the mind is possible. For those who are still learners, the Buddha points out, sensations will cause them to be troubled and ashamed and the sensations will be loathed.
So we can see how important it is for laypeople to lead righteous and balanced lives, and how essential it is to develop control over the mind and the senses if this is to be done. We can all aspire to the perfect equanimity of the Arahats.
The Buddha in his discourse to the people of Sala and Veranja answers their question about what leads to good or bad results in future lives. We do not need to wait until then to reap the benefits of leading righteous, balanced lives. Venerable Buddhaghosa in the Visuddhimagga quotes several texts from the Suttas in which the Buddha describes present benefits. [10]
The first quotation is from the Buddha's answer to Venerable Ánanda’s question, "What is the object of, what profit is there, in good conduct?" [11] The Buddha answers that being free of remorse is the object of and profit in good conduct. In other words, if we live moral lives, we will have a clear conscience. Ánanda continued to question the Buddha and through his answers the Buddha showed that freedom from remorse leads to joy, which leads to rapture and so on -- through calm, happiness, concentration, seeing things as they really are, turning away, and fading of interest, one reaches the release through knowing and seeing. "So you see, Ánanda," the Buddha concluded, "good conduct leads gradually up to the highest."
Shortly before his death, the Buddha taught the laymen of Pataligama that there are five bad results for the immoral person and five good results for the moral person. If a person is immoral: (1) he is poor through indolence, (2) he has a bad reputation, (3) he is confused and lacks confidence whenever he goes to a meeting, (4) he has anxiety when he dies, and (5) he is reborn in the lower worlds of suffering, including the lowest of the hells.
On the other hand, if a person is moral: (1) he becomes wealthy through being industrious, (2) he has a good reputation, (3) he is confident and self-possessed whenever he goes to a meeting, (4) he dies without anxiety, and (5) he is reborn in a heavenly world.
Even if a person does not feel ready to try for the final goal of Awakening, Nibbána, these benefits of leading moral lives are well worth the effort. If a person has wealth, a good reputation, self-confidence, and no fear of death and what comes after, he will certainly be much happier than the average person in this world.
If development of the mind and of insight into the true reality of existence is added to moral living, the benefits can be far greater. This is pointed out in Ashin Buddhaghosa's last quotation, which is from a discourse given by the Buddha to a group of Bhikkhus. [12] Certain aspects of what the Buddha says apply particularly to Bhikkhus, but we can apply the basic ideas to the lives of laypeople.
First of all, the Buddha points out that the Bhikkhus should respect the moral code, seeing the danger there is in the slightest fault. With this strong basis, they will be able to be intent on internal mental tranquility with uninterrupted meditation, intent on attaining insight, and intent on seeking seclusion in order to work properly. Laypeople today can also work for mental calm through developing their concentration, even if they do not reach the highest stages of uninterrupted mindfulness that are possible for those who retire from everyday life or who make significant progress along the Path to Nibbána. They can acquire sufficient concentration to began developing insight. Even if laypeople of
today do not retire from everyday life permanently, it is possible to do so for certain periods during the day, for a day or more during the month, and for longer periods from time to time to undergo training in developing their concentration and insight through following a meditation course.
The range of benefits that can be expected, as the Buddha explains, go from relatively minor advantages all the way to the highest goal. First of all, a person will be dear to his companions in the life of purity, loved by them, and held in respect and honored by them. Bhikkhus will receive the four necessities of life, which correspond to the wealth to be expected for laypeople, which we mentioned already. If we wish that others who give to us should acquire great merit, then this will be the case, for we will be of great merit ourselves. The more highly developed a person is, the greater the merit there is in giving to him. When others make in giving to us they can share that merit. We will also be able to overcome aversion and craving, as well as fear and dread. The Buddha then enumerates the various stages of concentration, Awakening, and higher mental powers, which the Bhikkhus could strive to attain. All of these will not be appropriate for laypeople to aspire to, but the first three stages of Awakening are certainly within the grasp of all who have the necessary merits and who make the right kind of effort in this life.
Let us conclude with the Buddha's advice to Ánanda: [13] "Whatever, Ánanda, is to be done out of compassion by a teacher seeking the welfare of his disciples and compassionate for them, that has been done by me for you...Meditate, Ánanda, do not be slothful, do not be remorseful later. This is our instruction to you."
It can be done.
In the collection of the Suttas, there are a number of discourses given by the Buddha to laypeople. Let us look at one given to the Brahman householders of Sala and Veranja. [2] The circumstances of this talk are similar to several others given to laypeople. The people of Sala and Veranja had heard of the Buddha and of his reputation. They approached him with a question often asked by laypeople. They wished to know why some people were reborn in lower planes of existence and why others were reborn in the higher planes.
The Buddha answers this question -- but he also adds that it is possible to aspire to something far greater than heavenly worlds. The Buddha first gave a very concise reply to their question: some people go to lower worlds including the hells because they live un-righteously and live unbalanced lives; some people go to heavenly worlds through living righteously (Dhamma-cariya) and because they live balanced lives (sama-cariya).
The laymen of each town said that they did not understand the full meaning of what the Buddha had said and they requested that he give them a full explanation. The Buddha then explained that unrighteous living --that is to say, not following the Dhamma -- involves wrong actions: unbalanced physical, verbal, and mental actions. On the other hand, righteous living, which follows the Dhamma and is balanced, means actions, which are of the opposite kind. In summarizing the Buddha's discourse, we will emphasize the type of life, which follows the Dhamma.
The Buddha mentions three kinds of actions of the body. Unrighteous and unbalanced living means killing, stealing, and indulging in sensual pleasures -- wrong sexual practices are mentioned in particular. Righteous and balanced living means refraining from killing -- a person will lay aside stick and sword, live scrupulously, and be merciful, kindly and compassionate to all living creatures. Such a person does not take what is not given and he restrains himself from indulging in wrong actions with regard to sensual pleasures. Here the Buddha specifies that a man does not have intercourse with women who are under the protection of others. We can infer from the list that all sexual relations outside of marriage are to be avoided.
There are four kinds of speech. Unrighteous and unbalanced speech includes lies, slander, harsh speech, and frivolous chatter. A person who follows the Dhamma will abandon lying. If he is called as a witness, he will tell what he knows and what he has seen, but if he does not know something, he will say so. He will not intentionally lie for his own sake, for someone else's sake, or in order to obtain material gain.
In avoiding slander, a person will not repeat what he has heard in order to set people against each other. He will work to reconcile those who are disputing and to bring friends close together. He will take pleasure in concord rather than discord. He will delight in concord. It will be a joy to him and will motivate his speech.
In abandoning harsh speech, a person will say what is gentle,pleasing, affectionate, going to the heart, courteous, and pleasant to many people. This is in contrast to the wrong kind of speech, which is rough, hard, severe on others, abusive of others, bordering on wrath and not conducive to concentration.
In contrast to indulging in frivolous chatter, a person will speak,at the right time, in accordance with fact. He will speak about the goal, about the Dhamma, about discipline. What he says will be worth treasuring. His similes will be timely, with a purpose, and related to the goal.
In a discourse to the Bhikkhus, the Buddha distinguished between two kinds of right speech. The first kind of right speech will lead to future lives. It will have taints and will involve clinging to future existence (but it will be on the side of merit). It involves abstaining from the four kinds of wrong speech: lying, slander, harsh speech and gossiping. The second kind of right speech is Noble (Aryan), free of taints, supra mundane and part of the Path to Nibbána. In addition to abstaining from, refraining from, avoidance of and restraint from the four kinds of wrong speech, one should develop the Noble Path through Noble thoughts, thoughts free of the taints, and one should know the Path. [3]
The right actions of body and speech that the Buddha taught to thelaymen of Sala and Veranja are included in the precepts for virtuous living followed by all true Buddhists. The minimum number of precepts, which must be respected at all times, are the five precepts. These include four righteous actions of the body: not killing, not stealing, and abstaining from indulging in sensual pleasures, including adultery and taking intoxicants. The fifth precept is to abstain from lying. So we can see that here, the Buddha gives a more detailed explanation of the control over verbal actions. A group of eight precepts (ajivatthamaka-sila) for laypeople includes these four types of right speech. [4] In addition, there are the three types of right kindly actions the Buddha gave the people of Sala and Veranja and the eighth precept is right livelihood.
Of particular interest in this discourse of the Buddha's is the fact that he speaks of mental actions as well as actions of body and speech. The three kinds of unrighteous and unbalanced thoughts include coveting other people's property, being malevolent and corrupt in thought and purpose, and being of wrong view. (These kinds of thoughts have the three roots of wrong action at their source: greed, hatred and delusion [lobha, dosa, moha].) The absence of these three roots will lead to the three kinds of righteous and balanced thoughts.
A person should not covet other people's property. He should not be malevolent in mind or corrupt in his thoughts and purpose. He should think to himself, "May others be friendly, peaceful, secure, happy, and protect themselves." He should have right view, which includes thinking correctly concerning worldly affairs. He should believe that for a person who gives there will be a future result, that sacrifice will give future results, that actions that are well done or badly done will give appropriate results. He should believe that this world exists, as does a world beyond, that fulfilling one's duty to one's mother and father gives good results, that there are beings who are spontaneously reborn, and that there are those in the world who live correctly and who teach about this world and the world beyond, having understood them with their own higher knowledge.
This development of right thoughts will prove to be useful in doing right actions. A person who is free of desire for other people's property will not steal. Those who are free of hatred will not kill, they will not wish to lie or slander or use harsh words. Those who correctly understand the results of actions will not indulge in these kinds of wrong actions, and they will realize that frivolous talk can only lead to suffering in the future.
The Buddha then told the laymen that through the righteous, balanced living he has just described, a person may be reborn as a rich man or in the Deva and Brahma worlds. Finally, he adds that it can also lead to the highest goal of all, Nibbána. In this way, a person can destroy the taints and enjoy the freedom of mind and freedom through wisdom by his own higher knowledge. So the Buddha, in addition to answering the laymen's question
about what leads to future suffering and future happiness, also gave them a hint that they should strive for freedom from any future world.
Anyone who has tried to control his thoughts, as recommended by the Buddha, will realize that it is very difficult. The most difficult thing in the world, in fact. This is why it is so important that we learn how to concentrate our thoughts. Through mindfulness of breathing (anapana-sati), laypeople today can bring their minds under their own control. The better the control the better they will be able to think the three types of thoughts given by the Buddha and perform good bodily and verbal actions.
Control of thoughts is especially important with regard to speech.At first, we may find that even though we do not exercise complete control we are able to recognize immediately afterwards when we use wrong speech. If we see ourselves more clearly and if we make progress in being honest with ourselves as well as others, we will not try to excuse ourselves and justify our wrong speech. We will face up to our lies. We will admit to ourselves when we are looking for some benefit for ourselves or others. We will also be able to see the effect of our words, and we will see the pain caused if we try to set people against each other. We will soon prefer tolook for a way to use gentle speech rather than say something harsh. We will not have the mistaken view that shouting at others is for their own good.
There may be an occasion when a person will speak to another even though the other person will become angry, but such occasions will be very rare. This will only be when one is sure that through speaking to him the person will be easily convinced of what is said and will be persuaded to give up un-skilful actions and do what is skilful. [5] The Buddha compared this with the compassion of a parent who will be rough with a baby to get
a stick or stone out of its mouth. The important thing in this connection is that one truly knows it is the right time to speak. [6]
An illustration of how difficult it is to know when to speak or not is illustrated in the case of the novice Aricavata. [7] This novice was approached by Prince Jayasena who is described as always pacing up and down and always roaming about. He asked Aricavata if a Bhikkhu who was diligent, ardent and self-resolute could attain one-pointed-ness of mind. Aricavata answered that this was possible. So Prince Jayasena requested that the novice teach him the Dhamma. But the novice hesitated. "If I were to teach you the Dhamma as I have heard it, as I have mastered it," he said, "and if you could not understand the meaning of what I said, that would be wearisome to me, that would be vexing for me." The prince insisted, however, so Aciravata taught him. Then the prince declared that he did not think it was possible for a Bhikkhu to attain one-pointed-ness of mind.
Aciravata went to the Buddha and explained what had happened. The Buddha told him that Prince Jayasena lived surrounded by sensual pleasures. He enjoyed them and was consumed by thoughts of sensual pleasures. He burned with the fever of sensual pleasures and eagerly sought sensual pleasures. Therefore, it was impossible for him to know, see, attain or realize what can be known, seen, attained or realized by renunciation.
The Buddha then pointed out to Aciravata that if he had used appropriate similes, Prince Jayasena would have been able to understand. He should have pointed out that while animals who receive no training will never be tamed, animals who do receive training will be tamed, or he could have used the illustration of two friends who go up to a mountain. One of them then climbs the mountain and describes the parks, woods, level ground and ponds that he can see. His companion does not believe him. So he has the companion climb up to see for himself. As long as the companion was hemmed in by the mountain slope, he could not see what was to be seen.
The novice Aciravata pointed out that since these two similes had only just then been given by the Buddha, he could not have known them and used them in his discussion with Prince Jayasena.
This incident can be a lesson to people who wish to tell others about the Buddha's Teachings. They should not over-estimate their ability to understand how best to explain the Dhamma to others. No one has the ability of the Buddha to know how best to teach others. We can also see the importance of being familiar with the Teachings. The more we understand, the better the chance we will be able to use an appropriate explanation.
The most important lesson to be learned from this discourse, however, is the importance of control over the senses. The restless prince was such a slave to the pleasures of the material world that he could not believe it is possible to control the mind.
The Buddha pointed out in a discourse to a group of Bhikkhus the benefits to be derived from mindfulness of the body. [8] Mindfulness of the body, the Buddha explains, leads to a mind, which is utterly pure and clean, inwardly settled, calmed, focused and concentrated. On the other hand, he warns, if mindfulness of the body is not developed, the leader of negative forces, Mara, will gain access.
It is therefore very important that laypeople be able to control their senses. This will make it possible to follow the precepts and work for happiness in this life and future lives. But more important, it is essential if we are to work for the true happiness of Nibbána.
The Buddha used very telling images to illustrate the sort of control we need in a discourse addressed to Venerable Ánanda. [9] He tells Ánanda that in the development of control over the senses in the discipline for the Noble, the six senses of the eye, ear, nose, tongue, body and mind will be stimulated by shapes, sounds, smells, tastes, touches and mental states which will be either liked, disliked or both liked and disliked. A person should be able to be aware that such sensations are present very quickly. For sights, it should be as quick as opening or closing the eyes. For sounds, it should be as quick as a finger snap; for smells, as quick as raindrops sliding off a lotus leaf that is slightly slanted; for tastes, as quick as spitting; for touches, as quick as a strong man bending or stretching out his arm; for mental states, as quick as a few drops of water drying up when they fall in a red-hot iron vessel. Whether the sensations arising are liked, disliked or both liked and disliked, it should be all the same to a person. In this way, they will be stopped and equanimity will be established.
This refers to those who are fully Awakened, Arahats. It is useful to know the goal to be reached, however, and to appreciate how much control over the mind is possible. For those who are still learners, the Buddha points out, sensations will cause them to be troubled and ashamed and the sensations will be loathed.
So we can see how important it is for laypeople to lead righteous and balanced lives, and how essential it is to develop control over the mind and the senses if this is to be done. We can all aspire to the perfect equanimity of the Arahats.
The Buddha in his discourse to the people of Sala and Veranja answers their question about what leads to good or bad results in future lives. We do not need to wait until then to reap the benefits of leading righteous, balanced lives. Venerable Buddhaghosa in the Visuddhimagga quotes several texts from the Suttas in which the Buddha describes present benefits. [10]
The first quotation is from the Buddha's answer to Venerable Ánanda’s question, "What is the object of, what profit is there, in good conduct?" [11] The Buddha answers that being free of remorse is the object of and profit in good conduct. In other words, if we live moral lives, we will have a clear conscience. Ánanda continued to question the Buddha and through his answers the Buddha showed that freedom from remorse leads to joy, which leads to rapture and so on -- through calm, happiness, concentration, seeing things as they really are, turning away, and fading of interest, one reaches the release through knowing and seeing. "So you see, Ánanda," the Buddha concluded, "good conduct leads gradually up to the highest."
Shortly before his death, the Buddha taught the laymen of Pataligama that there are five bad results for the immoral person and five good results for the moral person. If a person is immoral: (1) he is poor through indolence, (2) he has a bad reputation, (3) he is confused and lacks confidence whenever he goes to a meeting, (4) he has anxiety when he dies, and (5) he is reborn in the lower worlds of suffering, including the lowest of the hells.
On the other hand, if a person is moral: (1) he becomes wealthy through being industrious, (2) he has a good reputation, (3) he is confident and self-possessed whenever he goes to a meeting, (4) he dies without anxiety, and (5) he is reborn in a heavenly world.
Even if a person does not feel ready to try for the final goal of Awakening, Nibbána, these benefits of leading moral lives are well worth the effort. If a person has wealth, a good reputation, self-confidence, and no fear of death and what comes after, he will certainly be much happier than the average person in this world.
If development of the mind and of insight into the true reality of existence is added to moral living, the benefits can be far greater. This is pointed out in Ashin Buddhaghosa's last quotation, which is from a discourse given by the Buddha to a group of Bhikkhus. [12] Certain aspects of what the Buddha says apply particularly to Bhikkhus, but we can apply the basic ideas to the lives of laypeople.
First of all, the Buddha points out that the Bhikkhus should respect the moral code, seeing the danger there is in the slightest fault. With this strong basis, they will be able to be intent on internal mental tranquility with uninterrupted meditation, intent on attaining insight, and intent on seeking seclusion in order to work properly. Laypeople today can also work for mental calm through developing their concentration, even if they do not reach the highest stages of uninterrupted mindfulness that are possible for those who retire from everyday life or who make significant progress along the Path to Nibbána. They can acquire sufficient concentration to began developing insight. Even if laypeople of
today do not retire from everyday life permanently, it is possible to do so for certain periods during the day, for a day or more during the month, and for longer periods from time to time to undergo training in developing their concentration and insight through following a meditation course.
The range of benefits that can be expected, as the Buddha explains, go from relatively minor advantages all the way to the highest goal. First of all, a person will be dear to his companions in the life of purity, loved by them, and held in respect and honored by them. Bhikkhus will receive the four necessities of life, which correspond to the wealth to be expected for laypeople, which we mentioned already. If we wish that others who give to us should acquire great merit, then this will be the case, for we will be of great merit ourselves. The more highly developed a person is, the greater the merit there is in giving to him. When others make in giving to us they can share that merit. We will also be able to overcome aversion and craving, as well as fear and dread. The Buddha then enumerates the various stages of concentration, Awakening, and higher mental powers, which the Bhikkhus could strive to attain. All of these will not be appropriate for laypeople to aspire to, but the first three stages of Awakening are certainly within the grasp of all who have the necessary merits and who make the right kind of effort in this life.
Let us conclude with the Buddha's advice to Ánanda: [13] "Whatever, Ánanda, is to be done out of compassion by a teacher seeking the welfare of his disciples and compassionate for them, that has been done by me for you...Meditate, Ánanda, do not be slothful, do not be remorseful later. This is our instruction to you."
Christian conversion in Buddhist Sri Lanka by Kamalika Pieris
The Rev. Sydney Knight has suggested that relations between the Buddhists and Christians is now very amicable and everything is fine between them. This could be contested. Let us look at one very important inter face between the two religions ? Christian conversion of Buddhists.
Patrick Johnstone stated that Sri Lanka is the only non-Muslim Asian country where the Church has steadily declined. It had dropped from 10% in the early 20th century to 7.4%. This drop was probably enhanced by the departure of the Burghers in the 1960s. There were 69.3% Buddhists, 15.4% Hindus, 7.6% Muslim and 7.4% Christians. Of this 7.4% Christians, 6.3% were Roman Catholic and just 0.7% were Protestant. Of the Protestant groups, the largest is the Church of Ceylon, followed by the Methodist church. ("operation World" 4 ed. 1986 p 386-387)
Christian conversion is not something new. The Christians have never stopped trying to convert. The departure of the British in 1948 did not stop them. The Kurunegala Diocese of the Church of Ceylon was founded in 1950 as a missionary diocese. It was carved out of the Diocese of Colombo to enable mission and evangelism. It established parishes in the Tea estates and areas of the Mahaweli Scheme. (Daily News. 5.2.2000 p 5, 6.2.2000 p 6)
Similarly the Catholic church also never gave up on conversion. This church has separate departments for the subject of conversion. Such as the ?Sacred Congregation for the Evangelisation of Peoples". Evangelisation means ?to convert?. There is also the Catholic objective of ?Consecration Mundi" or the conversion of the whole world. (Gunaseela Vitanage. Island. 9.6.99 p 15, 17.6.99 p 6, 14.7.99 p 18)
The Ecumenical Council of Vatican II (1962-1965) set the Catholic Church on a revised path towards conversion. There were regional synods. The Synod for the Bishops of Asia was held in Rome in 1998. The term ?Asia? included in this case, Middle East, Gulf States, South and Central Asia, South east Asia, Asian Siberia and the Far East. It was argued that Christianity was now a part of Asian culture. It was now Asian in outlook and sufficiently indigenised to become genuinely Asian. The policy drawn up by this Asian Synod was proclaimed by the Pope in November 1999 in New Delhi, India. It contained a specific call to the Catholics to convert Asians to Christianity. It stated that Europe went Christian in the first millennium. America and Africa went Christian in the second millennium. Now it was the turn of Asia. One newspaper summarised this as "Convert Asia next.. The Catholic Church also noted, inter alia, that Asia was a paradise for foreign investment. China was fast becoming a world super power with India trailing behind.
(Daily News. 9.11.99 p 10, Hindustan Times. 7.11.99 p5. Fr. Leopold Ratnasekera. Island. 22.3.98 p 12)
The Christians flatly state that conversion is a fundamental right. It is also a special right for them since conversion is ordered in the Bible. The Bible commanded a christian to go out and spread the ?good word? about Jesus Christ. This could be contested. The Holy Bible is not an internationally accepted document, binding on everybody in the world. It is highly regarded by the Christians and ignored by everybody else. Its contents have been criticised. India, it appears actually recognises the right to propagate ones faith, and has even recognised the special right of Christians to try and convert. But in the 1977 Bihar case the Supreme Court made a distinction. The constitutional right to propagate one?s faith did not include the right to convert another to it. There is legislation which prohibits conversion by force, fraud or allurement. Allurement implied a grant of any benefit, whether pecuniary or otherwise. This definition was so sweeping that anything from education and healthcare to food relief could be construed as ?inducement?. (Island. 8.11.99 p 8) In Orissa, the state government declared that persons who wanted to convert had to inform the district magistrate, who would have the matter examined by the police. The Christians protested. (Island. 2.2.2000 p 6) The Buddhists in Sri Lanka were also getting ready to seek legislation against unethical conversion. (Christianity Today 16.11.98 p 63) Harim Peries has stated that opposition to Christian conversion is a violation of the United Nations Human Rights declaration. (Daily News. 16.1.1999 p 8) Let us examine this assertion. Here are the relevant clauses.
(A) Article 18 of the International Covenant; on Civil and Political Rights (1976) states that:
1. "Everyone shall have the right; to freedom of thought, conscience and religion. This right shall include freedom to have or adopt a religion or belief of his choice....
2. "No one shall be subject to coercion which would impair his freedom to have or to adopt a religion or belief of his choice."
B. Article 19 of the same Covenant states that:
1. "Everyone shall have the right to hold opinions without interference.
2. "Everyone shall have the right to freedom of expression. This right shall include freedom to seek, receive and impart information of all kinds...."
3. Freedom to manifest one?s religion or belief may be subject only to such limitations as are prescribed by law and are necessary to protect public safety, order, health, morals and fundamental rights and freedoms of others.
C. Article 5 of the Declaration on the Elimination of all forms of Intolerance and Discrimination based on Religion (1981) states that:
"Every child shall enjoy the right to have access to education in the matter of religion or belief in accordance with wishes of his parents. And shall not be compelled to receive teaching on religion or belief against the wishes of his parents. The best interests of the child being the guiding principle. The parents have the right to organise life within the family in accordance with their religion.
A full reading of the United Nations "International Bill of Rights" clearly indicates that the clauses contained in item A above support the right of an individual to have a religion. Adopt a religion refers to a peson who has no religion to begin with. It is not about conversion. Conversion comes into the next section, item B does not support un-ethical conversion. It refers adversely to interference in ones beliefs. And it also recognises that the exercise of the unlimited right to impart information calls for controls. It carries with it ?special rights and responsibilities?. However, the UN refrains from spelling these out as regards religion. (Section 3 of Article 19) Section C is usually ignored when it comes to conversion. It is important. Because it expressly protects the child from indoctrination from outside the home. It supports the adoption of the parents religion until the child is of age. Christian conversion cannot find support in the UN human rights regulations. The question of ?proselytisation? has come up when these loosely and ill defined rights are discussed. The Buddhists should use the UN Bill of Rights when examining conversion away from Buddhism.
Christianity has an image problem in Asia. It is seen as foreign and alien. Its ugly history is never forgotten. In India, the Bajran Dal wanted the Pope to declare that all religions were equal, to announce that the Catholic Church would stay away from all conversions. They wanted an apology from the Pope for ?atrocities committed by the Church in India.? The Archbishop of Delhi rejected all this. (Daily News 16.10.99 p 10, 20.10.99 p 12). There was a fairly successful attempt in Sri Lanka to indigenise church rituals - using slokas, Kandyan drumming, gokkola decorations. Recently at St. Sebastians Church, Kandana there was a thorana ?done in Buddhist style?. (Sunday Leader 23.1.2000 p 3) Elsewhere it has been suggested that an attempt to metamorphose Christianity into a quasi Buddhist appearance by using orange robes and Buddhist ?ideas?. This, it is suggested is intended to blur the distinction between Chritianity and Buddhism, so that a person could be persuaded to move from one to the other without much trauma. There is now an attempt to present Christ as an Asian, on the ground that he was born in West Asia. The Pope stated in India that Jesus Christ, took flesh as an Asian. This is to make Christianity acceptable to the Asians. The emphasis on inter-religious dialogue is also a part of this transition. ?Dialogue is fast becoming the common mode of action for the Asian church. It was useful for transmitting the message. (Island. 22.3.98 p 22) In keeping with this, the Pope, in India spoke about the need for religious tolerance. About the Asian religions, pluralism, and Asian tolerance of other religions. The Vishwa Hindu Parishad was not impressed. It examined the Pope?s declaration closely. They found it contradictory. They pointed out that the Catholic Church did not recognise other religions or salvation outside Christianity. With this exclusivist approach how can the Pope talk about religious tolerance and pluralism? (Island. 5.ll.99 p 8) Lastly, one of the issues facing Christianity in the 21st century is its visual image. The statues of Jesus and Mary available in Europe are based on the statues designed between the 12th and 16 centuries. A modern image more relevant to contemporary Europe has been sought. In Sri Lanka there was some attempt to relate the images to the local scene, by using a drape which looked like the saree.
The main strategy in Christian conversion is to ?plant? a church in non-Christian areas. The target areas identified for Sri Lanka are the Villages, the colonisation schemes, the urban slums and the estate Tamils. Church authorities have pointed out that there are 25,483 villages in Sri Lanka and the number is increasing. There are about 480 evangelical groups meeting weekly all over the island. Only about 50 of these are in rural settings ?our aim must be to plant a church in each village?. Urban churches must choose a village and send in a worker to settle down in the village. Every village church must plant a new church in the adjacent village.
The larger urban churches were starting daughter churches in "unreached areas?? by which is meant a Buddhist area. ( "Operation World. p 388. Ajit Fernando. ?Christianity Today? 16.11.1998 p 62) Ajit Fernando is national director of Youth for Christ Programme. He was trained at Fuller Theological Seminary, USA and is a lay preacher in the Methodist Church of Sri Lanka.
The Buddhists have noted Christian conversion with concern and considerable anger. The Annual report of the YMBA, 1989-90 stated that the subtle proselytising campaign was still going on. Methods used were insidious. They involved giving money and other inducements to inveigle ?innocent and poverty stricken Buddhists into changing their religion. Funds were coming in from foreign lands to promote this anti-Buddhist activity. (p 49) Ajit Fernando stated that conversion had met with considerable opposition. Organisations had been set up in Sri Lanka to monitor Christian activities. About 21 churches had been burnt. Christian workers had been assaulted and chased away. Some converts had returned to Buddhism. (Christianity Today. 16.11.98 p 64). The various Buddhist organisations were slowly waking up to the need to be watchful. Seven Buddhist organisations opposed the Church of Ceylon Bill in 1998 on the grounds that it would enable the Church of Ceylon to spread in the ?Buddhist areas? and plant churches in the 25,000 villages in Sri Lanka. This could add to the unethical conversion of the poor into Christianity by evangelical Christian sects which were doing so freely. (Sunday Times. 10.5.98 p 11)
Gunaseela Vitanage drew attention to some of the decisions of Vatican II. The Decree on the Apostolate of the Laity issued by Vatican II directed the Catholic laity to infiltrate into all public and private institutions, such as government departments, the police and armed forces, also the mass media, with the intention of spreading the gospel and aiding conversion. Vitanage argues that this is a gross violation of the sovereignity of a country.
This is a general decree. It is unlikely that such simple Catholic Action could be carried out in 21 century Sri Lanka or indeed anywhere. (Island. 17.6.99 p 6)
Seneka Weeraratne wrote in, to strongly condemn the increasing infiltration of western Christian missionaries, through NGos supposedly working towards lifting economic standards of the poor, while in fact striving at every turn to convert Asian Buddhists to Christianity through offers of material inducements. (Island 26.12,99 p 18)
The Christian missionaries categorically deny that they are ?proselytising? or engaging in ?unethical conversion?. They say that they re-instructed by the Bible to try and convert. They are also instructed by the Bible to practice Christian charity. They do not combine the two. They do not link conversion to the charitable help they give. People convert by ?divine grace?. These ideas have been contested. Critics state that the Christian church alone did not have a monopoly over absolute truth and love. (Island. 17.7.99 p 9) Another said that he had never seen anyone convert through ?divine grace?.(?)
An important aspect of contemporary Christian conversion in Sri Lanka is the introduction of aggressive conversion by a series of predominantly American sects. This has caused concern in the established church too. Fr. Aloysius Peries stated that after the open economy started in the 1980s, there had been an ?easy intrusion of fundamentalist Christian groups with funding from the west, preaching a new version of the colonial Christ. ("Buddhism and Christianity." edited by Ulrich Everding. Goethe Institute, Colombo 1995. p 203)
These churches are popularly known as ?born again? sects.
There are also some 73 development NGOs, converting away in Sri Lanka. These churches first started arriving in the 1960s. They are funded and instructed by America and their main purpose is to convert. That is why they are known as ?evangelistic churches?. Lanka Perera says that they are ?spreading like wildfire? in country. (Sunday Leader. 21.2.99 p 30) The first to convert are the Christians themselves, Catholics and Protestants. This is felt to be accidental, I do not think so. For a missionary church to take root here, it is essential that the cooperation of the existing Christian community be obtained. In an attempt to stop young people from running to these more exciting and jollier sects, the established church is also now allowing a limited amount of guitar playing, yelling, jumping and clapping inside their churches. The conversion of young Christians to these new sects is actually a simple transfer of their loyalty from Rome to Washington. The belief in the Christian god remains the same. Some of these religious groups are trying to develop submissive cult groups, who either faint, or hand over their jewellery to the ?pastor? (see Lanka Perera) This will eventually affect the image of Christianity. I have observed some of these religious services. They are manipulative and encourage the development of hysteria. This is most inadvisable, both for the religion and for Sri Lanka.
S.R.N Hoole is another concerned Christian who has been critical of these sects. He has provided a lively description of the craft and manipulation employed by these sects. The target was Sri Lankan youth and carrot is America. The young people are attracted by America and other perks offered. Hoole therefore remarks that these religious sects were known as ?CIA cells". The leaders are trained and funded by America and sent here. They are given sales folders which gave precise instructions on how to conduct the meetings so as to catch new converts. They gave instructions on when to start the music, the singing, the clapping, and the praying. It is all programmed. (S.R.N Hoole. ?The exile returned. p 156-158) These religious leaders are paid well. So the leaders of these ?born again? sects, leave one sect and join another, because the foreign sponsors are ?waiting to grab them as their representatives in Sri Lanka.? (Christianity Today. p 64) Since America is funding, there is plenty of money available. People, are paid for bringing recruits. Some keep getting converted over and over again. These sects also have foreigners working in them in Sri Lanka. As a result the weddings of these converts are ?full of foreigners?. It could be argued that these new sects controlled by America are political in intent and not religious at all. There are sufficient established churches for routine evangelising.
The older churches are also now filled with preachers who have trained in the American seminaries. It is well known that after the end of the Cold War, America had targeted Asia as its next sphere of influence.
The Christian conversion handled by these sects is well planned. It would appear that the Church first surveyed the territory and then drew up a battle plan. Any edition of ?operation World? would confirm this. The strategy of the missionaries in Sri Lanka fall into two broad categories. Firstly the indoctrination of young persons and children, by presenting Christianity very subtly and in an attractive light. Secondly, by approaching adults when they were at their most vulnerable. Such as in sickness, physical handicap bereavement or financial difficulties.
It is this which infuriates the Buddhists. Otherwise they could not care less whether Buddhists remained Buddhists or not. The late Dr. C. de S. Wijesundera of Kandy has publicly criticised Christian conversion. He tried to alert us to the dangers. He pointed out that these religious sects were exploiting certain economic weaknesses, such as poverty. Their very methods of conversion courted hostility and suspicion. These sects were misusing freedom of speech, tax concessions, and the land granted by the government. They were engaged, he said in a "despicable, treacherous, indecent and massive assault on Buddhism". (references provided are dated: Island. 12.8.93 and Daily News. 5.10.91)
One strategy was to start pre-schools. Children were taught Christian hymns and elements of Christianity. This is hardly surprising. When we went to Christian schools in the pre independent period, we had to attend Christian prayers. A second method was to start English classes. The course work given in the English class had Christian content. Dr. C. de S. Wijesundera said that there were such schools in Mylapitiya and Bokkala in Kandy district. He branded them as active proselytising centres. In the 1990s such a venture had been started in Pannipitiya. The Buddhist priest of the area had intervened and the venture collapsed.
These American funded religious sects have also started hospitals. Dr. Wijesundera named three well known hospitals of this nature in Kandy and another one in Bokkawala. These hospitals were registered as charities but charged fees from patients. Prayer meetings were held in them. They also trained nurses. Permanent appointments were offered to nurses if they converted. Thereafter they were expected to convert patients. These are actually new variants of the old, colinial methods. What is new is the aggressive move into remote villages, where the urban Buddhists don?t find it easy to come in and chase them away, Buddhist Priests in these villages are appealing for help.
I have seen a letter sent by one such Buddhist priest. He named the agency, a well known religious group. They had set up an organisation, where the workers were paid. A childrens group was also set up. Adults were helped in various ways such as money, houses, jobs and other forms of financial support. These recruits were encouraged thereafter to become antagonistic to Buddhism. They became ?anti-temple?. Dayakayas were specially selected and weaned away from the Buddhist temple. Attendance at the Daham Pasala dropped. A hall put up for an agricultural project, looked just like a church. Lastly, this group had organised a Wesak kudu contest in front of the temple! Priest was helpless and appealed for help from the towns. It would therefore be apparent that the main reason Buddhists convert to Christianity is not because of the missionaries, but because of the lethargy, indifference and complacency of the Buddhists themselves.
(Island Newspaper)
Patrick Johnstone stated that Sri Lanka is the only non-Muslim Asian country where the Church has steadily declined. It had dropped from 10% in the early 20th century to 7.4%. This drop was probably enhanced by the departure of the Burghers in the 1960s. There were 69.3% Buddhists, 15.4% Hindus, 7.6% Muslim and 7.4% Christians. Of this 7.4% Christians, 6.3% were Roman Catholic and just 0.7% were Protestant. Of the Protestant groups, the largest is the Church of Ceylon, followed by the Methodist church. ("operation World" 4 ed. 1986 p 386-387)
Christian conversion is not something new. The Christians have never stopped trying to convert. The departure of the British in 1948 did not stop them. The Kurunegala Diocese of the Church of Ceylon was founded in 1950 as a missionary diocese. It was carved out of the Diocese of Colombo to enable mission and evangelism. It established parishes in the Tea estates and areas of the Mahaweli Scheme. (Daily News. 5.2.2000 p 5, 6.2.2000 p 6)
Similarly the Catholic church also never gave up on conversion. This church has separate departments for the subject of conversion. Such as the ?Sacred Congregation for the Evangelisation of Peoples". Evangelisation means ?to convert?. There is also the Catholic objective of ?Consecration Mundi" or the conversion of the whole world. (Gunaseela Vitanage. Island. 9.6.99 p 15, 17.6.99 p 6, 14.7.99 p 18)
The Ecumenical Council of Vatican II (1962-1965) set the Catholic Church on a revised path towards conversion. There were regional synods. The Synod for the Bishops of Asia was held in Rome in 1998. The term ?Asia? included in this case, Middle East, Gulf States, South and Central Asia, South east Asia, Asian Siberia and the Far East. It was argued that Christianity was now a part of Asian culture. It was now Asian in outlook and sufficiently indigenised to become genuinely Asian. The policy drawn up by this Asian Synod was proclaimed by the Pope in November 1999 in New Delhi, India. It contained a specific call to the Catholics to convert Asians to Christianity. It stated that Europe went Christian in the first millennium. America and Africa went Christian in the second millennium. Now it was the turn of Asia. One newspaper summarised this as "Convert Asia next.. The Catholic Church also noted, inter alia, that Asia was a paradise for foreign investment. China was fast becoming a world super power with India trailing behind.
(Daily News. 9.11.99 p 10, Hindustan Times. 7.11.99 p5. Fr. Leopold Ratnasekera. Island. 22.3.98 p 12)
The Christians flatly state that conversion is a fundamental right. It is also a special right for them since conversion is ordered in the Bible. The Bible commanded a christian to go out and spread the ?good word? about Jesus Christ. This could be contested. The Holy Bible is not an internationally accepted document, binding on everybody in the world. It is highly regarded by the Christians and ignored by everybody else. Its contents have been criticised. India, it appears actually recognises the right to propagate ones faith, and has even recognised the special right of Christians to try and convert. But in the 1977 Bihar case the Supreme Court made a distinction. The constitutional right to propagate one?s faith did not include the right to convert another to it. There is legislation which prohibits conversion by force, fraud or allurement. Allurement implied a grant of any benefit, whether pecuniary or otherwise. This definition was so sweeping that anything from education and healthcare to food relief could be construed as ?inducement?. (Island. 8.11.99 p 8) In Orissa, the state government declared that persons who wanted to convert had to inform the district magistrate, who would have the matter examined by the police. The Christians protested. (Island. 2.2.2000 p 6) The Buddhists in Sri Lanka were also getting ready to seek legislation against unethical conversion. (Christianity Today 16.11.98 p 63) Harim Peries has stated that opposition to Christian conversion is a violation of the United Nations Human Rights declaration. (Daily News. 16.1.1999 p 8) Let us examine this assertion. Here are the relevant clauses.
(A) Article 18 of the International Covenant; on Civil and Political Rights (1976) states that:
1. "Everyone shall have the right; to freedom of thought, conscience and religion. This right shall include freedom to have or adopt a religion or belief of his choice....
2. "No one shall be subject to coercion which would impair his freedom to have or to adopt a religion or belief of his choice."
B. Article 19 of the same Covenant states that:
1. "Everyone shall have the right to hold opinions without interference.
2. "Everyone shall have the right to freedom of expression. This right shall include freedom to seek, receive and impart information of all kinds...."
3. Freedom to manifest one?s religion or belief may be subject only to such limitations as are prescribed by law and are necessary to protect public safety, order, health, morals and fundamental rights and freedoms of others.
C. Article 5 of the Declaration on the Elimination of all forms of Intolerance and Discrimination based on Religion (1981) states that:
"Every child shall enjoy the right to have access to education in the matter of religion or belief in accordance with wishes of his parents. And shall not be compelled to receive teaching on religion or belief against the wishes of his parents. The best interests of the child being the guiding principle. The parents have the right to organise life within the family in accordance with their religion.
A full reading of the United Nations "International Bill of Rights" clearly indicates that the clauses contained in item A above support the right of an individual to have a religion. Adopt a religion refers to a peson who has no religion to begin with. It is not about conversion. Conversion comes into the next section, item B does not support un-ethical conversion. It refers adversely to interference in ones beliefs. And it also recognises that the exercise of the unlimited right to impart information calls for controls. It carries with it ?special rights and responsibilities?. However, the UN refrains from spelling these out as regards religion. (Section 3 of Article 19) Section C is usually ignored when it comes to conversion. It is important. Because it expressly protects the child from indoctrination from outside the home. It supports the adoption of the parents religion until the child is of age. Christian conversion cannot find support in the UN human rights regulations. The question of ?proselytisation? has come up when these loosely and ill defined rights are discussed. The Buddhists should use the UN Bill of Rights when examining conversion away from Buddhism.
Christianity has an image problem in Asia. It is seen as foreign and alien. Its ugly history is never forgotten. In India, the Bajran Dal wanted the Pope to declare that all religions were equal, to announce that the Catholic Church would stay away from all conversions. They wanted an apology from the Pope for ?atrocities committed by the Church in India.? The Archbishop of Delhi rejected all this. (Daily News 16.10.99 p 10, 20.10.99 p 12). There was a fairly successful attempt in Sri Lanka to indigenise church rituals - using slokas, Kandyan drumming, gokkola decorations. Recently at St. Sebastians Church, Kandana there was a thorana ?done in Buddhist style?. (Sunday Leader 23.1.2000 p 3) Elsewhere it has been suggested that an attempt to metamorphose Christianity into a quasi Buddhist appearance by using orange robes and Buddhist ?ideas?. This, it is suggested is intended to blur the distinction between Chritianity and Buddhism, so that a person could be persuaded to move from one to the other without much trauma. There is now an attempt to present Christ as an Asian, on the ground that he was born in West Asia. The Pope stated in India that Jesus Christ, took flesh as an Asian. This is to make Christianity acceptable to the Asians. The emphasis on inter-religious dialogue is also a part of this transition. ?Dialogue is fast becoming the common mode of action for the Asian church. It was useful for transmitting the message. (Island. 22.3.98 p 22) In keeping with this, the Pope, in India spoke about the need for religious tolerance. About the Asian religions, pluralism, and Asian tolerance of other religions. The Vishwa Hindu Parishad was not impressed. It examined the Pope?s declaration closely. They found it contradictory. They pointed out that the Catholic Church did not recognise other religions or salvation outside Christianity. With this exclusivist approach how can the Pope talk about religious tolerance and pluralism? (Island. 5.ll.99 p 8) Lastly, one of the issues facing Christianity in the 21st century is its visual image. The statues of Jesus and Mary available in Europe are based on the statues designed between the 12th and 16 centuries. A modern image more relevant to contemporary Europe has been sought. In Sri Lanka there was some attempt to relate the images to the local scene, by using a drape which looked like the saree.
The main strategy in Christian conversion is to ?plant? a church in non-Christian areas. The target areas identified for Sri Lanka are the Villages, the colonisation schemes, the urban slums and the estate Tamils. Church authorities have pointed out that there are 25,483 villages in Sri Lanka and the number is increasing. There are about 480 evangelical groups meeting weekly all over the island. Only about 50 of these are in rural settings ?our aim must be to plant a church in each village?. Urban churches must choose a village and send in a worker to settle down in the village. Every village church must plant a new church in the adjacent village.
The larger urban churches were starting daughter churches in "unreached areas?? by which is meant a Buddhist area. ( "Operation World. p 388. Ajit Fernando. ?Christianity Today? 16.11.1998 p 62) Ajit Fernando is national director of Youth for Christ Programme. He was trained at Fuller Theological Seminary, USA and is a lay preacher in the Methodist Church of Sri Lanka.
The Buddhists have noted Christian conversion with concern and considerable anger. The Annual report of the YMBA, 1989-90 stated that the subtle proselytising campaign was still going on. Methods used were insidious. They involved giving money and other inducements to inveigle ?innocent and poverty stricken Buddhists into changing their religion. Funds were coming in from foreign lands to promote this anti-Buddhist activity. (p 49) Ajit Fernando stated that conversion had met with considerable opposition. Organisations had been set up in Sri Lanka to monitor Christian activities. About 21 churches had been burnt. Christian workers had been assaulted and chased away. Some converts had returned to Buddhism. (Christianity Today. 16.11.98 p 64). The various Buddhist organisations were slowly waking up to the need to be watchful. Seven Buddhist organisations opposed the Church of Ceylon Bill in 1998 on the grounds that it would enable the Church of Ceylon to spread in the ?Buddhist areas? and plant churches in the 25,000 villages in Sri Lanka. This could add to the unethical conversion of the poor into Christianity by evangelical Christian sects which were doing so freely. (Sunday Times. 10.5.98 p 11)
Gunaseela Vitanage drew attention to some of the decisions of Vatican II. The Decree on the Apostolate of the Laity issued by Vatican II directed the Catholic laity to infiltrate into all public and private institutions, such as government departments, the police and armed forces, also the mass media, with the intention of spreading the gospel and aiding conversion. Vitanage argues that this is a gross violation of the sovereignity of a country.
This is a general decree. It is unlikely that such simple Catholic Action could be carried out in 21 century Sri Lanka or indeed anywhere. (Island. 17.6.99 p 6)
Seneka Weeraratne wrote in, to strongly condemn the increasing infiltration of western Christian missionaries, through NGos supposedly working towards lifting economic standards of the poor, while in fact striving at every turn to convert Asian Buddhists to Christianity through offers of material inducements. (Island 26.12,99 p 18)
The Christian missionaries categorically deny that they are ?proselytising? or engaging in ?unethical conversion?. They say that they re-instructed by the Bible to try and convert. They are also instructed by the Bible to practice Christian charity. They do not combine the two. They do not link conversion to the charitable help they give. People convert by ?divine grace?. These ideas have been contested. Critics state that the Christian church alone did not have a monopoly over absolute truth and love. (Island. 17.7.99 p 9) Another said that he had never seen anyone convert through ?divine grace?.(?)
An important aspect of contemporary Christian conversion in Sri Lanka is the introduction of aggressive conversion by a series of predominantly American sects. This has caused concern in the established church too. Fr. Aloysius Peries stated that after the open economy started in the 1980s, there had been an ?easy intrusion of fundamentalist Christian groups with funding from the west, preaching a new version of the colonial Christ. ("Buddhism and Christianity." edited by Ulrich Everding. Goethe Institute, Colombo 1995. p 203)
These churches are popularly known as ?born again? sects.
There are also some 73 development NGOs, converting away in Sri Lanka. These churches first started arriving in the 1960s. They are funded and instructed by America and their main purpose is to convert. That is why they are known as ?evangelistic churches?. Lanka Perera says that they are ?spreading like wildfire? in country. (Sunday Leader. 21.2.99 p 30) The first to convert are the Christians themselves, Catholics and Protestants. This is felt to be accidental, I do not think so. For a missionary church to take root here, it is essential that the cooperation of the existing Christian community be obtained. In an attempt to stop young people from running to these more exciting and jollier sects, the established church is also now allowing a limited amount of guitar playing, yelling, jumping and clapping inside their churches. The conversion of young Christians to these new sects is actually a simple transfer of their loyalty from Rome to Washington. The belief in the Christian god remains the same. Some of these religious groups are trying to develop submissive cult groups, who either faint, or hand over their jewellery to the ?pastor? (see Lanka Perera) This will eventually affect the image of Christianity. I have observed some of these religious services. They are manipulative and encourage the development of hysteria. This is most inadvisable, both for the religion and for Sri Lanka.
S.R.N Hoole is another concerned Christian who has been critical of these sects. He has provided a lively description of the craft and manipulation employed by these sects. The target was Sri Lankan youth and carrot is America. The young people are attracted by America and other perks offered. Hoole therefore remarks that these religious sects were known as ?CIA cells". The leaders are trained and funded by America and sent here. They are given sales folders which gave precise instructions on how to conduct the meetings so as to catch new converts. They gave instructions on when to start the music, the singing, the clapping, and the praying. It is all programmed. (S.R.N Hoole. ?The exile returned. p 156-158) These religious leaders are paid well. So the leaders of these ?born again? sects, leave one sect and join another, because the foreign sponsors are ?waiting to grab them as their representatives in Sri Lanka.? (Christianity Today. p 64) Since America is funding, there is plenty of money available. People, are paid for bringing recruits. Some keep getting converted over and over again. These sects also have foreigners working in them in Sri Lanka. As a result the weddings of these converts are ?full of foreigners?. It could be argued that these new sects controlled by America are political in intent and not religious at all. There are sufficient established churches for routine evangelising.
The older churches are also now filled with preachers who have trained in the American seminaries. It is well known that after the end of the Cold War, America had targeted Asia as its next sphere of influence.
The Christian conversion handled by these sects is well planned. It would appear that the Church first surveyed the territory and then drew up a battle plan. Any edition of ?operation World? would confirm this. The strategy of the missionaries in Sri Lanka fall into two broad categories. Firstly the indoctrination of young persons and children, by presenting Christianity very subtly and in an attractive light. Secondly, by approaching adults when they were at their most vulnerable. Such as in sickness, physical handicap bereavement or financial difficulties.
It is this which infuriates the Buddhists. Otherwise they could not care less whether Buddhists remained Buddhists or not. The late Dr. C. de S. Wijesundera of Kandy has publicly criticised Christian conversion. He tried to alert us to the dangers. He pointed out that these religious sects were exploiting certain economic weaknesses, such as poverty. Their very methods of conversion courted hostility and suspicion. These sects were misusing freedom of speech, tax concessions, and the land granted by the government. They were engaged, he said in a "despicable, treacherous, indecent and massive assault on Buddhism". (references provided are dated: Island. 12.8.93 and Daily News. 5.10.91)
One strategy was to start pre-schools. Children were taught Christian hymns and elements of Christianity. This is hardly surprising. When we went to Christian schools in the pre independent period, we had to attend Christian prayers. A second method was to start English classes. The course work given in the English class had Christian content. Dr. C. de S. Wijesundera said that there were such schools in Mylapitiya and Bokkala in Kandy district. He branded them as active proselytising centres. In the 1990s such a venture had been started in Pannipitiya. The Buddhist priest of the area had intervened and the venture collapsed.
These American funded religious sects have also started hospitals. Dr. Wijesundera named three well known hospitals of this nature in Kandy and another one in Bokkawala. These hospitals were registered as charities but charged fees from patients. Prayer meetings were held in them. They also trained nurses. Permanent appointments were offered to nurses if they converted. Thereafter they were expected to convert patients. These are actually new variants of the old, colinial methods. What is new is the aggressive move into remote villages, where the urban Buddhists don?t find it easy to come in and chase them away, Buddhist Priests in these villages are appealing for help.
I have seen a letter sent by one such Buddhist priest. He named the agency, a well known religious group. They had set up an organisation, where the workers were paid. A childrens group was also set up. Adults were helped in various ways such as money, houses, jobs and other forms of financial support. These recruits were encouraged thereafter to become antagonistic to Buddhism. They became ?anti-temple?. Dayakayas were specially selected and weaned away from the Buddhist temple. Attendance at the Daham Pasala dropped. A hall put up for an agricultural project, looked just like a church. Lastly, this group had organised a Wesak kudu contest in front of the temple! Priest was helpless and appealed for help from the towns. It would therefore be apparent that the main reason Buddhists convert to Christianity is not because of the missionaries, but because of the lethargy, indifference and complacency of the Buddhists themselves.
(Island Newspaper)
Subscribe to:
Posts (Atom)